Наровагийн зургаан номын хөтөлбөр
Гїнзгий мєр Наровын зургаан номын хєтєлбєрийн зэрэг
Орчуулагчийн їг
Гэтэлгэгч Богд Зонховын зохиосон Наровын зургаан номын хєтєлбєрийн зэрэг нь Загарсамбар хийгээд Хээбазарын ерийн тєгсгєлийн зэргийг хамгийн гїнзгий оновчтой тайлбарласан охь дээдийн номлол билээ.
Наровын зургаан ном нь Зандалийн гал бадруулах, Илбийн бие хийгээд Гэгээн гэрэл бясалгах, Егїїтгэл, Балгадад орохуй, Зуурдын увдис лугаа зургаа болно.
Зандалийн гал бадруулах нь : Хїйсний хувилган хїрдний тєвд богино А їсгээр бэлгэдсэн Амь батлагч хийг халуун илчийн чанартайгаар хєєрєгдєн Авдуди судлын хєндийгєєр оройн Их амгалангийн хїрдэнд хїртэл одуулах бясалгал бєгєєд Гэгээн гэрлийг илт болгох аргын йог мєн.
Илбийн бие нь : Тєгсгєлийн зэргийн їед эгшиг , гийгїїлэгч їсэг хийгээд нар, сар тэргїїтнээр бэлгэдсэн утга цагаан , улаан бодь сэтгэл хийгээд хий їйлт болсны хїчээр дєрвєн хоосон ургасны хойно бїдїїн биеийн дотор орших хий сэтгэл тєдийгєєс маш нарийн Илбийн бие бїтэх мєн.
Гэгээн гэрэл нь : Илбийн бие тэр бээр Гэгээн гэрэлд орвоос маш нарийн хий нь цувиралт їгїй хий болж , дїрст лагшинг бїтээхийн чухал авахуй хийгээд тїїн лугаа нэгэн мєн чанарт маш нарийн сэтгэл нь цувиралт їгїй сэтгэл болж, номын биеийг бїтээхийн чухал авахуйг їйлдээд , хоёр биеийн язгуур адилын шалтгаан дор тэгш агуулахыг гагцад хуйлруулан тэтгэснээр маш нарийн мэдэгдэхїїний тїйтгэрийг тэвчих мєн.
Егїїтгэл нь : Тийн мэдэхїй буюу сїнсээ оройгоор гарган арилсан оронд юїлэх мєн.
Балгадад орохуй нь : Сїнсээ бусдын амьгїй болсон цогцсонд юїлэх мєн.
Зуурдын увдис нь : Їхсэний дараа дахин тєрєл авахын завсарт ирэх зуурдыг бясалгалаар урвуулан тєгс жаргалангийн биед босох болой.
Наровын зургаан номыг бясалгагч йогчин бээр тарнийн санваарыг ёсчлонгоор сахиж, ам тангаргаа ариунаар хадгалаад, ерєєлийн талбиваас дээд нь нэгэн насаар бурхан болох хийгээд дунд нь зуурдаар бурхан болох ба адаглаваас арван зургаан тєрлийн дотор бурхан болно хэмээжээ.
Цогт Нарова, Гэтэлгэгч Богд Зонхов нарын адистид хийгээд шид бїтээлийн хурыг буулгагч ядам Загарсамбар, Хээбазарын хїч чадал ба гай зэтгэрээс зайлуулагч дагинас, номны сахиусны ач авралаар амьтны тусын тулд бурхан бїтэх болтугай
Сарва мангалам
Гэтэлгэгч дээд Очирдар лугаа ялгал їгїй нугуудын єлмийн лянхуа дор их бишрэлээр мєргємїй.
Лагшин, зарлиг, таалал, рид хувилгаан , бїхнээ одохуй
Юун хїссэн, їїсгэл, эрдмийн эрх баялаг лугаа
Найман эрх баялаг тєгєлдєр Очирдар эрхэтийн
Мєн чанарт Цог тєгєлдєр Ламын єлмий дор сєгдмїй.
Маш гїнзгий дандрын аймгийн оньсыг хураасан
Бїтээлийн эрхэт Дэлова, Нарова нараас
Зэрэгчлэнгээр дамжсан Наровын Зургаан ном хэмээн
Яруу алдар нь зїг бїхэнд сайтар тїгсэн
Мєр тїїнээ шамдваас хувь тєгєлдєр гачаалшгїйг
Тийн удирдагчийн єндєр хутаг дор залруулагч
Язгуур їндсэн баригчийн зарлигаар шамдлаар
Дахин дахин сануулсан тїїнийг эдїгээ номлосугай.
Энэ дор гїнзгий мєр Наровын Зургаан ном хэмээн бїхнээ алдаршсан увдисыг номлохуй дор хоёр :
1. Алинд шїтэж мєрийг бясалгахын урьд одуулахуй
2. Тїїнд шїтэж , мєрийг ямар мэт бясалгахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Анхдугаар урьд одуулахуй
2. Нийт бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Нийтийн мєр дор суралцах нь ёс їїн дор ч хэрэгтэйг їзїїлэх
2. Мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг болой.
Анхдугаар нь :
Мєр їїн дор чанд хязгарт хїрсэн хєлгєн хийгээд тарнийн хєлгєн хоёрын нийтийн мєрийг судлахын зэрэгнугууд магад хэрэгтэй бєгєєд Марва ламын дандарын номлолын журам баригч Огва лам тэргїїтнїїд “Хоёр тэмдэгт” –ээс
“Эхлээд сэлбэхийн санваар єгєн їйлд” хэмээвээс “Тїїний хойноос тєвийг їзїїл” хэмээх хїртэлхээр хоёр хєлгєний нийтийн суртахууныг їзїїлсэнд номлосон дор, тэг нь дандрын утган дор ч їзэгдэхийн тулд хийгээд Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:
“Зуурдын хавцлаас гэтэлгэгч увдисаар хєтлєгдєхийг хїсвээс эхлээд аврал одуулахуй хийгээд хїсэхїй, орохуй бодь сэтгэлийг їїсгэхїй дор ороод, тэр цагт ч: “ Жалганы ирмэгээр явагч холбоотой хайнаг хавцалд унах хэмээсэн ямарчлан, сахилгїй амлан авахын тєдий їйлдвээс багш, шавь хоёр хавцалд унах.Нэжгээд тус эрдмийг їзэхийн тєдийхєн оршвоос ч жалганы ирмэгээр явагч дор зарлиглаж, хойно Гэтэлгэгч эх адистид зохиож увдислаад, зуурдын хавцлаас гэтэлгэх нь увдис їїний тэмдгийн зїйл мєний тулд хийгээд хєтлєгдєхийн ёс тэр нь ч бїгдийн нийт мєний тулд болой.
Ялангуяа Номын богд Гамбова нь “Дєрвєн номын тайлбар” –аас гарсан мэтээр гурван тєрєлхтний мєрийн зэргээр їндсээ судлахыг урьдаар одуулж зохиосон мєн.
Тйимээс Богд Пагма дїв тэргїїтэн заримуудын Зургаан номын хєтєлбєр бичигт нийтийн мєрийн хєтєлбєрийн ёс эс їзэгдэх нь шавийн чуулганд хєтєлбєрийг мєрийн зэрэгчлэнгээр хєтєлсний хойноос увдис їїнийг єгєхийн ёсонд їзэгдэхийн тулд басхїї Гамбовын зохиосон хєтєлбєр бичигт байдагчлан:
“Нийтийн мєрийг урьдаар хєтлєх нь маш их оньстой дор баригтун.Тэр мэт їйлдвээс алагчаалт мєрєєр одолгїй, судар дандар хоёулангийн мєрийн оньсыг тєгсгєх хєтєлбєрийн ёсон мєн” тул энэхїї ёсны их ялгамжаат ном нэг буй дор тэр мэт мэдлэгийг агуулах хэрэгтэй.
Хоёрдугаар ( мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг) нь :
Тийм бєгєєс хоёр хєлгєний нийтийн мєр ямар мэт хэмээвээс Их Адишагийн увдиснаас гарсан мэтээр їйлдэх буюу эхлээд их хєлгєний буяны садан бэлгэ чанар тєгссєн нэгийг санал хийгээд барилдлагаар шїтэхийг ёсчлонгоор їйлдэх болой.
Тэр бээр чєлєє учрал их хэрэгтэй хийгээд олдохдоо бэрхийн ёсыг їзїїлж, оюун судлагч дор чєлєє учралт шїтээний шмийг авахын их хїсэл тєрїїлэх бєгєєс ч, шимийг авахын дээд нь их хєлгєнд орох мєн.Тїїнд орохын їїд нь бодь сэтгэл мєн.
Їнэнхїї бодь сэтгэл їндсэнд байваас их хєлгєн нь засдаг бус болох дор, хэрвээ тэр їгийн тєдий байваас их хєлгєн нь ч їгийн тєдий болж одохын тулд.
Тиймээс билэг оюунтан бээр бодь сэтгэлийн їл зохилдох зїгийг зэргээр арилгаж, бэлгэ чанартайгаар їїсгэгтїн.
Тїїний тулд ч эхлээд энэ насыг оюунаар эс буцааваас их , бага хєлгєн алины ч мєр дор тотгор тул энэ насанд удтал їл суун, їхэхийг дурдах хийгэд їхсэний хойно муу заяанд тэнэхийн ёсыг санаж , энэ насыг оюунаар буцаагтун.
Тэндээс хойт насны хотол чуулган дор хурьцахын оюуныг ч орчлон бїгдээрэнгийн гэм эргїїг сайтар санахуйгаар буцааж, сэтгэлийг нирваанд зїглїїлэн їйлдэгтїн.
Тїїний дараа єєрєє ганцаар амарлихын сэтгэлийг буцаахын тулд асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт бодь сэтгэлийг єнєд судлан , засдаг бус бодийн сэтгэлийг судлагтун.
Тэндээс бодисадын явдал нугуудыг мэдэхїй дор суралцахыг хїсэхїйг їїсгэж , бодисадын явдлын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс бодисадын санварыг авч, тїїний суртахуун зургаан барамид дор суралцахын ер хийгээд ялангуяа даяаны мєн чанар Амарлин оршихуйгаар сэтгэлийг їйлт болгон їйлдэх хийгээд билгийн чанар нм нугуудыг илбэ хийгээд огторгуй мэт онохын Їлэмж їзэхїй дор суралцагтун.
Тэндээс очирт хєлгєний тангараг санваарын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс “Багш тавьт”-ыг сонсож, ламыг шїтэхийн ёсыг судлах їйлдээд, тарни дор орогтун.
Нийтийн хєлгєний мєрийн зэрэг урьд номлосон эдгээрийг эс судалваас энэ насны суудал тасрахгїй тул номыг їйлдэхийн баттай хїсэл эс тєрмїй.Їнэнхїї сїсэг їгїйбєгєєс авралын орон дор оюунаас даатгах їл ирэн, їйл їр дор баттай магадлал эс олдох тул санваар алиныг ч нарийнаар їл сахихын бїдїїн номт болмуйяа.Орчлонгийн шуналыг чухам эс буцааваас нирвааныг чухалчлах нь мэдлэг тєдий болмуй. Асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт хїсэхїй боль сэтгэл засдаг бусаар эс тєрвєєс их хєлгєн нэрийн тєдийд одмуй.Бодисадын явдал ер дор суралцахыг хїсэхїй хатуу эс гарваас орохуйн санваар чухам эс тєрмїй.Амарлин оршихуй хийгээд Їлэмж їзэхїйн ерийн мэдлэг зєв эс сууваас аар саар самади дор ч эндїїрээд, Би їгїй –н їзэл дор магадлал эс тєрєх тул тэдгээр дор одохыг їл хїсэх бєгєєс хоёр хєлгєний ерийн мєр дор суралцагтун.
Энэ нь Гэтэлгэгч Майдараас Асанга хийгээд Гэтэлгэгч Манзушираас Наганзана, Шивалха дор дамжсан гурван мєчир холилдсон увдис, очирт хєлгєн хийгээд чанд хязгаарт хїрсэн хєлгєн алины їїдээр оровч їйлдэх хэрэгтэй мєн дор Их Адиша бээр талсан болой.
Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:
“Буян нїглийн їйлнээ
Шалтгаан їрийг эс санаваас
Муу заяаны зовлон тэсдэшгїй тул
Нарийнаас нарийн тийн боловсрол дор
Сэрэмж дурдлаар эзлэгдэхийг эр.
Хїслийн эрдмийг гэмд їл харан
Шуналыг дотроос эс буцааваас
Орчлонгийн гяндан гэтлэшгїй тул
Хамгийг илбэ дор мэдэхийн оюунаар
Бїхэн гарахуйн ерєндєгийг шїтэхийг эр
Зургаан зїйл амьтан эцэг, эх
Болсны ачийг эс хариулваас
Доод хєлгєнд тєєрєхийн гэм
Тиймээс их энэрэхїйгээр
Бодийн сэтгэл дор суралцахыг эр хэмээсэн хийгээд
Чєлєє їгїй наймаас айн айсаар би
Мєнх бус орчлонгийн гэм эргїїг бясалгалаа
Аврал чухаг дээд гуравоюунаа даатган
Їйл, шалигаан їрийн ном дор шамдлыг їйлдлээ.
Арга бодийн сэтгэлээр їндсээ судалснаар
Авъяас тїйтгэрийн їргэлжлэлийг тасаллаа.
Алин їзэгдлийг илбэ дор оносноор
Гурван муу заяанаас айхгїй боллоо би хэмээн зарлигласан мэт, нийтийн мєр тэдгээр дор баттай магадлалыг хэзээ гартал бясалгагтун.
Мєрийн бие огоот тєгссєн нэжгээд дор мэдлэг сайтар тогтоож анхааран авахуй нь мєрєєр тєгсгєн зорчихын суурийг бїрнээ байгуулсан мєн тул бусад лугаа адилгїй дор, нийтийн мєр дор суралцахын ёсыг бусдаас дэлгэрэнгїй номлон дууссан болой.
Хоёрдугаар( Нийтийн бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй) дор хоёр:
1. Ерийн урьд одуулахуй
2. Ялангуяа урьд одуулахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Авшигийг тєгсєєр олох хэрэгтэйг їзїїлэх
2. Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх болой.
Анхдугаар нь :
Марва ламын дандарын аймгийн дамжлага баригч Мэйдон, Огдон тэргїїтний ёсноос ч нууц тарнийн хоёр мєрийн зэргийг бясалгахуй дор дєрвєн авшгийг тєгсєєр авах хэрэгтэйд таалаад, Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч Гамбова лугаа уулзаж, мєр їїнийг хєтлєхийн урьдаар: “Чи авшиг олсон буюу” хэмээн асуусанд, Гамбова бээр “Сангарын шавь Мар –Юл Лодонгоос олсон болой” хэмээн єчсєний хойно хєтлєн зохиосон ба тїїнчлэн тїїнээс увдисыг гуйсан дор: “Бари лозвагаас авшиг авагтун” хэмээн олонта зарлиглаж суусан хийгээд Цогт Пагм дївийн зохионгуй дор урьдаар дєрвєн авшигийг тєгссєєр авахын ёсыг зохиосон байх тул басхїї Марвын ёс дор ч дандрын шїн ( гол) хийгээд увдис баригч урьдын ихэс лам нарын тааллаар дєрвєн авшиг огоот тєгссєнийг олох нэг магад хэрэгтэй.
Тїїнийг олон дандраас их шамдлаар зарлигласан бєгєєд “Маха мудрын дусал”-ын Хоёрдугаар бїлгээс :
Эхлээд алин шавь нар та
Авшиг нугуудыг нэгэнтээ ав
Тэр цагт их нууц номлолын
Савт магадтай болмуяа.
Авшиг їгїй дор шид їгїй
Элсийг шахавч тос їгїй мэт
Хэн дандрийн лїнгийн омгоор
Авшиг їгїйеэ номлогч
Багш, шавь їхээд даруйд
Шидийг оловч тамд одмуй.
Тиймээс хамаг шамдлаар
Ламаас авшигийн утгыг асуу хэмээсэн хийгээд
“Очирын эрхи” –ний Хоёрдугаар бїлгээс ч
Авшиг авах нь гол бєгєєд
Хамаг шид насад оршмуй
Би ямарчлан утгыг номлосугай
Тиймээс эхлээд сайтар сонсогтун.
Эхлээд хэзээ шавь бээр
Оюун тєгєлдєр їнэхээр авшиг авбаас
Тєгсгєлийн зэргийн йог дор
Тэр цагт савт болмуй.
Їнэхээр авшигаас холдвоос
Бїтээгч дандрын утгыг мэдэвч
Багш, шавь хоёулаа
Тэсдэшгїй их тамд одмуй хэмээн зарлигласан тул их нууц номлол бясалгалын савт болох нь асар арилсан авшиг олсонд харгалзмуй.
Авшиг нь шид бїтээлийн ёзоор нь бєгєєд тэр їгїй бєгєєс дандарын утгыг мэдээд мєр дор шамдавч ялангуяа шидийг олох їл болоод , тїїнийг эс олохын гэм эргїїгээр їл барам зарим шидийг оловч багш, шавь хоёулаа тамд одох болой.
Авшиг авах нь ч” Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас :
Тарничин хот мандлыг їзэлгїй
Алин єєрийн йогазари хэмээгч нь
Огтргуйд нударга буулгах хийгээд
Зэрэглээний усыг уухтай адил хэмээн зарлигласны тулд урьдаар хот мандалд орж, хот мандлыг їзэх хийгээд тэндээс Ус, Титэм тэргїїтний авшигийг тєгсєєр авах хэрэгтэй болохоос, авшигийн нэгэн хэсэг хийгээд нэжгээд бурхан тэнгэрийн адистид соёрхол тєдийхєнд шїтэх нь асар арилсан авшигийг урьд авсан бєгєєс їл болох їгїй боловч анхны удаад тэр тєдийгєєр авшиг їл болох тул тєгсєєр авсан, дандрын аймгаас зарлигласан, бандид бїтээлчид бээр сайтар номлосон, лам дээдсээс зэрэгчлэнгээр дамжсан нугуудаас дандрын савт бологтун.
Тэр нь ч энэ дор Хээбазар буюу Загарсамбар мэтийн ядам бурханы авшигийг аван їйлдвээс барилдлага ихтэйн тулд сайн болой.
Хоёрдугаар ( Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх ) нь
Тэр адилын асар арилсан авшиг авахын цагт лам бодисад сэлтийн ємнє, юун хэмээснийг зарлигчлангаар бїтээхээр амлан авсан тангараг санваар нугуудаа сахихын заагийг сайтар мэдэн їйлдэж, ёсчлонгоор сахих хэрэгтэй бєгєєд “Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас:
Сайтар бясалгагч бїтээлчин бээр
Тангаргыг насад тэтгэгтїн
Тангараг доройтвоос хот мандалд
Авшиг авсан ч шид їл гармуй хэмээсэн хийгээд “Тэгш барилдахуй”-гаас
Хот мандалд эс ороод
Тангараг нугуудыг тэвчсэн
Нууцын чанарыг їл ухагчид
Бїтээвч юу ч эс бїтмїй хэмээн , хот мандалд орохуйг урьд одуулахын авшиг эс олсон хийгээд сахигдахуун тангаргаа орхисон ба зэргийн нууц оньсыг сайтар їл ухагч бээр єнєд бїтээвч хїссэн ямарваа шид їл бїтэхийг зарлигласан тул Ханьцашгїй йогийг бїтээхээр амлан аваад, ёс тїїний їндсэн уналын тоонд багтсан нугуудыг эс мэдвээс сахих їл ирэхийн тулд їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг цаазыг сайтар мэдэж сахих их хэрэгтэй.
Хоёрдугаар ( Ялангуяат урьд одуулахуй)
Ер урьд одуулахуйн дээд нь нийтийн мєрийг судлах хийгээд асар арилсан авшигийг олох ба їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг нугуудыг ёсчлонгоор сахих мєн дор, Гїрї йог хийгээд Базарсадын урилга бясалгал, мандал єргєх тэргїїтэн ч тарнийн суртахууныг сахихын дотор багтах мєн.
Гэвч лам нарын гарын авлагаас тэдгээрийг тусад нь гаргасан мэтээр номлохуй дор хоёр:
1. Хилэнц тїйтгэрийг арилгагч Базарсадын урилга бясалгал їйлдэх
2. Адистид оруулахын тулд Гїрї йог бясалгаж тахих болой
Анхдугаар нь :
Эхлээд чухаг дээд гурав ( Бурхан, Ном, хувраг ) дор оюунаа даатгахын аврал одуулахуйг їндэс лїгээ холин магадтай їйлдэгтїн.
Єєрєє сансрын далайд унасан ямарчлан, бусад амьтныг ч адил дор їзээд, тэдгээрийг єєрийн эх мєн хийгээд эх болохын цаг тутамдаа тусыг бїтээн, хорлооыг арилгасан их ачтай тул ачийг нь хариулахын бат оюуныг їїсгэж, тэндээс тэдгээрийн амгалангаар їгээгїйрсний ёс хийгээд зовлонгоор нэрвэгдсэний ёсыг ч санаад, тэдгээрийг яав ч би бээр амгалан бїгдээрэн дор байгуулах хийгээд зовлон бїгдээрэнгээс гэтэлгэн їйлдсїгэй хэмээхийн хатуу хїслийг їїсгэгтїн.
Тэндээс тэрхїї хоёр тусыг тєгсєгн бїтээгч нь гагцхїї бурхан мєн дор їзэж, тэдгээрийн тулд бурхаынг олохыг хїсэхийн оюун дор чанд хату урвуулахын їїднээс бодь сэтгэлийг їїсгэгтїн.
Тэр адилын бурханыг олохын тулд мєр їїн дор суралцсугай хэмээн, мєр дор шїтэхийн бат тангараг дахин дахин їйлдэгтїн.
Тэр ч “Зїрхний чимэг”-ээс:
Бурхан бїхний гагцхїї бие
Цагаан лянхуа, сарын тєвд
Очир, хонх, чимгээр чимсэн
Базарсад дор сайтар зориод
Зуун їсэгтийг зан їйлчлэн
Хорин нэг нэжгээд толвоос
Унал тэргїїтнийг адистидлэж
Арвидахуй дор нь їл одуулахыг
Дээд бїтээлчид номлосны тулд
Хувийн завсарт бясалган їйлд
Нэгэн бум урих болвоос
Асар арилсан чанарт болмуй хэмээн, хувийн завсар дор Базарсад бясалгаж, зуун їсэгийг хорин нэг нэжгээд тасралтгїй тоолвоос унал їл арвидах хийгээд нэгэн бум уриваас гэм арилан дээдийг бїтээхийг зарлигласан тул тйинхїї їйлдэгтїн хэмээн зарлигласанчлан , тэрхїї хоёр хэргийн тулд Базарсадын урилга бясалгалыг їйлдэгтїн.
Тїїний бясалгалын зэрэг нь: Єєрийн оройд Бам-аас цагаан лянхуа, А-гаас саран хот мандлын дээр, Хум-аас таван їзїїрт цагаан очирын хїйсэнд Хум-аар бэлгэдсэн.
Тїїнээс гэрэл цацран хоёр тусыг їйлдээд, янагш хураагдах огоот болсноос Базарсад, лагшингийн єнгє цагаан, баруунд очир, зїїнд хонх барьснаар Очирсайрхагч эх, цагаан, бєгтєр тонгорог, гавал аяга барьсныг тэвэрсэн, эрдэнэсийн чимэг элдвээр чимсэн, лагшин найрхаг лугаа тєгссєн, очирын завилгаагаар суусныг їїсгээд, тїїний зїрхэнд сарны дээр цагаан Хум сана.
Тїїнээс гэрэл цацран єєртэй адил Занаасадыг залаад, таван тахилаар тахилаа.
“Заа Хум Вам Хо”-гоор ирїїлэх, оршуулах, хїлэх , баясгахыг їйлдлээ.
Бас зїрхний Хум- аас гэрэл ацаран Авшигийн тэнгэр нугуудыг залаад, тахилаар тахиж: “Хамаг Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирсэн нугууд авшиг єгєхийн таалал зохиогоод, эх нугууд нь бэлгэ билгийн рашаанаар дїїргэсэн эрдэнийн хумх барьж:
“Ямар мэт мэндэлсэн...” тэргїїтэн хийгээд “Ом Сарва Дата Гада Авихэ Гада Самаяа Шри –еэ Хум” хэмээхээр авшиг єглєє.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.Агчованигаар тэргїїнээ чимлээ хэмээн сана.
Тэндээс гурван їїдний ихбишрэлээр: “ Ялж тєгс нєгчсєн Базарсад, над лугаа сэлт хамаг амьтны хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхнийг арилган соёрх” хэмээн єчсєнєєр зїрхний Хум-аас гэрэл цацран хамаг амьтан дор тусаад, тэдгээрийн хилэнц тїйтгэр, гэм унал бїгд ариллаа.Арван зїгийн бурхан хєвгїїд лугаа сэлт бїхэн дор тахил єргєлєє.Тэдгээрийн лагшин , зарлиг, таалал, эрдэм, їйлс бїгд гэрлийн байдлаар хураагдаж, зїрхний Хум дор шингэснээр сїр жавхлан хийгээд чадал хїчин хотол чуулган болоснд сана.
Хум-ыг тойрон: “Ом Базар Хэруга Самаяа Ману Балаяа Хэруга Дэнова Диста Дидо Мэвава Судо Хояа Мэвава Суво Хояа Мэвава Ану Рагдо Мэвава Сарва Сиди Мэвра Яца Сарва Гарма Сузамэ Зидам Шири Ям Гїрї Хум Ха Ха Ха Ха Хо Вара Вана Базар Хэруга Мамэ Мунза Хэруга Вава Маха Самаяа Садун Аа Хум Пад” хэмээх тарни эргэлдсэнд зорин тоолсноор їр їсэгнээс гэрэл цацран, амьтны хилэнц тїйтгэр ариллаа.Бурхан хєвгїїд сэлт дор тахил санаанд багташгїйг єргєлєє.Лагшин, зарлиг, тааллын адистид бїхэн хураагдаж, їр їсгэн дор шингэлээ.Їр їсэгнээс цагаан рашаан гаран Эцэг, Эх барилдсаны завсраас бууж, єєрийн оройн Эсїрийн нїхээр ороод, гурван їїдний хилэнц тїйтгэр бїхэн эрхтний їїд хийгээд шар їсний нїхээр хав харласаар гарлаа.Хилэнц тїйтгэр арилан ариллаа.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.єєр бусад хамаг амьтанд онол хийгээд эрдэм тєрлєє хэмээн санаж тоол.
Хувийг дуусгахын ємнє дєрвєн хїчний наманчлал їйлдээд, хилэнц тїйтгэрийн гурван зїйл зоригдолгїйд санаж:
“ Би бээр эс мэдсэн мунхагаар
Тангаргаас харшлан доройтсоныг
Лам Итгэл авран зохиогтун
Эрхин Очир баригч
Их нигїїлсэхїйн мєн чанарт
Амьтны эрхин намайг аврагтун” хэмээн єчсєнєєр Базарсадын амнаас: “ Язгууртаны хєвгїїн ээ.Чиний хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхэн ариллаа.”хэмээн зарлиглаад , єєрт шингэснээр єєрийн гурван їїд лугаа Базарсадын лагшин, зарлиг, таалал ялгалгїй болсонд сана.
Буяны ёзоороо зориулах хийгээд ерєєл талбигтун. ........
“Íàðîâàãèéí çóðãààí íîìûí õºòºëáºð” Áîãä Çîíõîâ 2009 îí.íîìíîîñ àâàâ.
Наровагийн зургаан номын хөтөлбөр
Гурван итгэмж тєгс нэмээгдэх оршвойОрчуулагчийн їг
Гэтэлгэгч Богд Зонховын зохиосон Наровын зургаан номын хєтєлбєрийн зэрэг нь Загарсамбар хийгээд Хээбазарын ерийн тєгсгєлийн зэргийг хамгийн гїнзгий оновчтой тайлбарласан охь дээдийн номлол билээ.
Наровын зургаан ном нь Зандалийн гал бадруулах, Илбийн бие хийгээд Гэгээн гэрэл бясалгах, Егїїтгэл, Балгадад орохуй, Зуурдын увдис лугаа зургаа болно.
Зандалийн гал бадруулах нь : Хїйсний хувилган хїрдний тєвд богино А їсгээр бэлгэдсэн Амь батлагч хийг халуун илчийн чанартайгаар хєєрєгдєн Авдуди судлын хєндийгєєр оройн Их амгалангийн хїрдэнд хїртэл одуулах бясалгал бєгєєд Гэгээн гэрлийг илт болгох аргын йог мєн.
Илбийн бие нь : Тєгсгєлийн зэргийн їед эгшиг , гийгїїлэгч їсэг хийгээд нар, сар тэргїїтнээр бэлгэдсэн утга цагаан , улаан бодь сэтгэл хийгээд хий їйлт болсны хїчээр дєрвєн хоосон ургасны хойно бїдїїн биеийн дотор орших хий сэтгэл тєдийгєєс маш нарийн Илбийн бие бїтэх мєн.
Гэгээн гэрэл нь : Илбийн бие тэр бээр Гэгээн гэрэлд орвоос маш нарийн хий нь цувиралт їгїй хий болж , дїрст лагшинг бїтээхийн чухал авахуй хийгээд тїїн лугаа нэгэн мєн чанарт маш нарийн сэтгэл нь цувиралт їгїй сэтгэл болж, номын биеийг бїтээхийн чухал авахуйг їйлдээд , хоёр биеийн язгуур адилын шалтгаан дор тэгш агуулахыг гагцад хуйлруулан тэтгэснээр маш нарийн мэдэгдэхїїний тїйтгэрийг тэвчих мєн.
Егїїтгэл нь : Тийн мэдэхїй буюу сїнсээ оройгоор гарган арилсан оронд юїлэх мєн.
Балгадад орохуй нь : Сїнсээ бусдын амьгїй болсон цогцсонд юїлэх мєн.
Зуурдын увдис нь : Їхсэний дараа дахин тєрєл авахын завсарт ирэх зуурдыг бясалгалаар урвуулан тєгс жаргалангийн биед босох болой.
Наровын зургаан номыг бясалгагч йогчин бээр тарнийн санваарыг ёсчлонгоор сахиж, ам тангаргаа ариунаар хадгалаад, ерєєлийн талбиваас дээд нь нэгэн насаар бурхан болох хийгээд дунд нь зуурдаар бурхан болох ба адаглаваас арван зургаан тєрлийн дотор бурхан болно хэмээжээ.
Цогт Нарова, Гэтэлгэгч Богд Зонхов нарын адистид хийгээд шид бїтээлийн хурыг буулгагч ядам Загарсамбар, Хээбазарын хїч чадал ба гай зэтгэрээс зайлуулагч дагинас, номны сахиусны ач авралаар амьтны тусын тулд бурхан бїтэх болтугай
Сарва мангалам
Гэтэлгэгч дээд Очирдар лугаа ялгал їгїй нугуудын єлмийн лянхуа дор их бишрэлээр мєргємїй.
Лагшин, зарлиг, таалал, рид хувилгаан , бїхнээ одохуй
Юун хїссэн, їїсгэл, эрдмийн эрх баялаг лугаа
Найман эрх баялаг тєгєлдєр Очирдар эрхэтийн
Мєн чанарт Цог тєгєлдєр Ламын єлмий дор сєгдмїй.
Маш гїнзгий дандрын аймгийн оньсыг хураасан
Бїтээлийн эрхэт Дэлова, Нарова нараас
Зэрэгчлэнгээр дамжсан Наровын Зургаан ном хэмээн
Яруу алдар нь зїг бїхэнд сайтар тїгсэн
Мєр тїїнээ шамдваас хувь тєгєлдєр гачаалшгїйг
Тийн удирдагчийн єндєр хутаг дор залруулагч
Язгуур їндсэн баригчийн зарлигаар шамдлаар
Дахин дахин сануулсан тїїнийг эдїгээ номлосугай.
Энэ дор гїнзгий мєр Наровын Зургаан ном хэмээн бїхнээ алдаршсан увдисыг номлохуй дор хоёр :
1. Алинд шїтэж мєрийг бясалгахын урьд одуулахуй
2. Тїїнд шїтэж , мєрийг ямар мэт бясалгахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Анхдугаар урьд одуулахуй
2. Нийт бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Нийтийн мєр дор суралцах нь ёс їїн дор ч хэрэгтэйг їзїїлэх
2. Мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг болой.
Анхдугаар нь :
Мєр їїн дор чанд хязгарт хїрсэн хєлгєн хийгээд тарнийн хєлгєн хоёрын нийтийн мєрийг судлахын зэрэгнугууд магад хэрэгтэй бєгєєд Марва ламын дандарын номлолын журам баригч Огва лам тэргїїтнїїд “Хоёр тэмдэгт” –ээс
“Эхлээд сэлбэхийн санваар єгєн їйлд” хэмээвээс “Тїїний хойноос тєвийг їзїїл” хэмээх хїртэлхээр хоёр хєлгєний нийтийн суртахууныг їзїїлсэнд номлосон дор, тэг нь дандрын утган дор ч їзэгдэхийн тулд хийгээд Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:
“Зуурдын хавцлаас гэтэлгэгч увдисаар хєтлєгдєхийг хїсвээс эхлээд аврал одуулахуй хийгээд хїсэхїй, орохуй бодь сэтгэлийг їїсгэхїй дор ороод, тэр цагт ч: “ Жалганы ирмэгээр явагч холбоотой хайнаг хавцалд унах хэмээсэн ямарчлан, сахилгїй амлан авахын тєдий їйлдвээс багш, шавь хоёр хавцалд унах.Нэжгээд тус эрдмийг їзэхийн тєдийхєн оршвоос ч жалганы ирмэгээр явагч дор зарлиглаж, хойно Гэтэлгэгч эх адистид зохиож увдислаад, зуурдын хавцлаас гэтэлгэх нь увдис їїний тэмдгийн зїйл мєний тулд хийгээд хєтлєгдєхийн ёс тэр нь ч бїгдийн нийт мєний тулд болой.
Ялангуяа Номын богд Гамбова нь “Дєрвєн номын тайлбар” –аас гарсан мэтээр гурван тєрєлхтний мєрийн зэргээр їндсээ судлахыг урьдаар одуулж зохиосон мєн.
Тйимээс Богд Пагма дїв тэргїїтэн заримуудын Зургаан номын хєтєлбєр бичигт нийтийн мєрийн хєтєлбєрийн ёс эс їзэгдэх нь шавийн чуулганд хєтєлбєрийг мєрийн зэрэгчлэнгээр хєтєлсний хойноос увдис їїнийг єгєхийн ёсонд їзэгдэхийн тулд басхїї Гамбовын зохиосон хєтєлбєр бичигт байдагчлан:
“Нийтийн мєрийг урьдаар хєтлєх нь маш их оньстой дор баригтун.Тэр мэт їйлдвээс алагчаалт мєрєєр одолгїй, судар дандар хоёулангийн мєрийн оньсыг тєгсгєх хєтєлбєрийн ёсон мєн” тул энэхїї ёсны их ялгамжаат ном нэг буй дор тэр мэт мэдлэгийг агуулах хэрэгтэй.
Хоёрдугаар ( мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг) нь :
Тийм бєгєєс хоёр хєлгєний нийтийн мєр ямар мэт хэмээвээс Их Адишагийн увдиснаас гарсан мэтээр їйлдэх буюу эхлээд их хєлгєний буяны садан бэлгэ чанар тєгссєн нэгийг санал хийгээд барилдлагаар шїтэхийг ёсчлонгоор їйлдэх болой.
Тэр бээр чєлєє учрал их хэрэгтэй хийгээд олдохдоо бэрхийн ёсыг їзїїлж, оюун судлагч дор чєлєє учралт шїтээний шмийг авахын их хїсэл тєрїїлэх бєгєєс ч, шимийг авахын дээд нь их хєлгєнд орох мєн.Тїїнд орохын їїд нь бодь сэтгэл мєн.
Їнэнхїї бодь сэтгэл їндсэнд байваас их хєлгєн нь засдаг бус болох дор, хэрвээ тэр їгийн тєдий байваас их хєлгєн нь ч їгийн тєдий болж одохын тулд.
Тиймээс билэг оюунтан бээр бодь сэтгэлийн їл зохилдох зїгийг зэргээр арилгаж, бэлгэ чанартайгаар їїсгэгтїн.
Тїїний тулд ч эхлээд энэ насыг оюунаар эс буцааваас их , бага хєлгєн алины ч мєр дор тотгор тул энэ насанд удтал їл суун, їхэхийг дурдах хийгэд їхсэний хойно муу заяанд тэнэхийн ёсыг санаж , энэ насыг оюунаар буцаагтун.
Тэндээс хойт насны хотол чуулган дор хурьцахын оюуныг ч орчлон бїгдээрэнгийн гэм эргїїг сайтар санахуйгаар буцааж, сэтгэлийг нирваанд зїглїїлэн їйлдэгтїн.
Тїїний дараа єєрєє ганцаар амарлихын сэтгэлийг буцаахын тулд асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт бодь сэтгэлийг єнєд судлан , засдаг бус бодийн сэтгэлийг судлагтун.
Тэндээс бодисадын явдал нугуудыг мэдэхїй дор суралцахыг хїсэхїйг їїсгэж , бодисадын явдлын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс бодисадын санварыг авч, тїїний суртахуун зургаан барамид дор суралцахын ер хийгээд ялангуяа даяаны мєн чанар Амарлин оршихуйгаар сэтгэлийг їйлт болгон їйлдэх хийгээд билгийн чанар нм нугуудыг илбэ хийгээд огторгуй мэт онохын Їлэмж їзэхїй дор суралцагтун.
Тэндээс очирт хєлгєний тангараг санваарын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс “Багш тавьт”-ыг сонсож, ламыг шїтэхийн ёсыг судлах їйлдээд, тарни дор орогтун.
Нийтийн хєлгєний мєрийн зэрэг урьд номлосон эдгээрийг эс судалваас энэ насны суудал тасрахгїй тул номыг їйлдэхийн баттай хїсэл эс тєрмїй.Їнэнхїї сїсэг їгїйбєгєєс авралын орон дор оюунаас даатгах їл ирэн, їйл їр дор баттай магадлал эс олдох тул санваар алиныг ч нарийнаар їл сахихын бїдїїн номт болмуйяа.Орчлонгийн шуналыг чухам эс буцааваас нирвааныг чухалчлах нь мэдлэг тєдий болмуй. Асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт хїсэхїй боль сэтгэл засдаг бусаар эс тєрвєєс их хєлгєн нэрийн тєдийд одмуй.Бодисадын явдал ер дор суралцахыг хїсэхїй хатуу эс гарваас орохуйн санваар чухам эс тєрмїй.Амарлин оршихуй хийгээд Їлэмж їзэхїйн ерийн мэдлэг зєв эс сууваас аар саар самади дор ч эндїїрээд, Би їгїй –н їзэл дор магадлал эс тєрєх тул тэдгээр дор одохыг їл хїсэх бєгєєс хоёр хєлгєний ерийн мєр дор суралцагтун.
Энэ нь Гэтэлгэгч Майдараас Асанга хийгээд Гэтэлгэгч Манзушираас Наганзана, Шивалха дор дамжсан гурван мєчир холилдсон увдис, очирт хєлгєн хийгээд чанд хязгаарт хїрсэн хєлгєн алины їїдээр оровч їйлдэх хэрэгтэй мєн дор Их Адиша бээр талсан болой.
Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:
“Буян нїглийн їйлнээ
Шалтгаан їрийг эс санаваас
Муу заяаны зовлон тэсдэшгїй тул
Нарийнаас нарийн тийн боловсрол дор
Сэрэмж дурдлаар эзлэгдэхийг эр.
Хїслийн эрдмийг гэмд їл харан
Шуналыг дотроос эс буцааваас
Орчлонгийн гяндан гэтлэшгїй тул
Хамгийг илбэ дор мэдэхийн оюунаар
Бїхэн гарахуйн ерєндєгийг шїтэхийг эр
Зургаан зїйл амьтан эцэг, эх
Болсны ачийг эс хариулваас
Доод хєлгєнд тєєрєхийн гэм
Тиймээс их энэрэхїйгээр
Бодийн сэтгэл дор суралцахыг эр хэмээсэн хийгээд
Чєлєє їгїй наймаас айн айсаар би
Мєнх бус орчлонгийн гэм эргїїг бясалгалаа
Аврал чухаг дээд гуравоюунаа даатган
Їйл, шалигаан їрийн ном дор шамдлыг їйлдлээ.
Арга бодийн сэтгэлээр їндсээ судалснаар
Авъяас тїйтгэрийн їргэлжлэлийг тасаллаа.
Алин їзэгдлийг илбэ дор оносноор
Гурван муу заяанаас айхгїй боллоо би хэмээн зарлигласан мэт, нийтийн мєр тэдгээр дор баттай магадлалыг хэзээ гартал бясалгагтун.
Мєрийн бие огоот тєгссєн нэжгээд дор мэдлэг сайтар тогтоож анхааран авахуй нь мєрєєр тєгсгєн зорчихын суурийг бїрнээ байгуулсан мєн тул бусад лугаа адилгїй дор, нийтийн мєр дор суралцахын ёсыг бусдаас дэлгэрэнгїй номлон дууссан болой.
Хоёрдугаар( Нийтийн бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй) дор хоёр:
1. Ерийн урьд одуулахуй
2. Ялангуяа урьд одуулахуй
Анхдугаар дор хоёр:
1. Авшигийг тєгсєєр олох хэрэгтэйг їзїїлэх
2. Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх болой.
Анхдугаар нь :
Марва ламын дандарын аймгийн дамжлага баригч Мэйдон, Огдон тэргїїтний ёсноос ч нууц тарнийн хоёр мєрийн зэргийг бясалгахуй дор дєрвєн авшгийг тєгсєєр авах хэрэгтэйд таалаад, Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч Гамбова лугаа уулзаж, мєр їїнийг хєтлєхийн урьдаар: “Чи авшиг олсон буюу” хэмээн асуусанд, Гамбова бээр “Сангарын шавь Мар –Юл Лодонгоос олсон болой” хэмээн єчсєний хойно хєтлєн зохиосон ба тїїнчлэн тїїнээс увдисыг гуйсан дор: “Бари лозвагаас авшиг авагтун” хэмээн олонта зарлиглаж суусан хийгээд Цогт Пагм дївийн зохионгуй дор урьдаар дєрвєн авшигийг тєгссєєр авахын ёсыг зохиосон байх тул басхїї Марвын ёс дор ч дандрын шїн ( гол) хийгээд увдис баригч урьдын ихэс лам нарын тааллаар дєрвєн авшиг огоот тєгссєнийг олох нэг магад хэрэгтэй.
Тїїнийг олон дандраас их шамдлаар зарлигласан бєгєєд “Маха мудрын дусал”-ын Хоёрдугаар бїлгээс :
Эхлээд алин шавь нар та
Авшиг нугуудыг нэгэнтээ ав
Тэр цагт их нууц номлолын
Савт магадтай болмуяа.
Авшиг їгїй дор шид їгїй
Элсийг шахавч тос їгїй мэт
Хэн дандрийн лїнгийн омгоор
Авшиг їгїйеэ номлогч
Багш, шавь їхээд даруйд
Шидийг оловч тамд одмуй.
Тиймээс хамаг шамдлаар
Ламаас авшигийн утгыг асуу хэмээсэн хийгээд
“Очирын эрхи” –ний Хоёрдугаар бїлгээс ч
Авшиг авах нь гол бєгєєд
Хамаг шид насад оршмуй
Би ямарчлан утгыг номлосугай
Тиймээс эхлээд сайтар сонсогтун.
Эхлээд хэзээ шавь бээр
Оюун тєгєлдєр їнэхээр авшиг авбаас
Тєгсгєлийн зэргийн йог дор
Тэр цагт савт болмуй.
Їнэхээр авшигаас холдвоос
Бїтээгч дандрын утгыг мэдэвч
Багш, шавь хоёулаа
Тэсдэшгїй их тамд одмуй хэмээн зарлигласан тул их нууц номлол бясалгалын савт болох нь асар арилсан авшиг олсонд харгалзмуй.
Авшиг нь шид бїтээлийн ёзоор нь бєгєєд тэр їгїй бєгєєс дандарын утгыг мэдээд мєр дор шамдавч ялангуяа шидийг олох їл болоод , тїїнийг эс олохын гэм эргїїгээр їл барам зарим шидийг оловч багш, шавь хоёулаа тамд одох болой.
Авшиг авах нь ч” Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас :
Тарничин хот мандлыг їзэлгїй
Алин єєрийн йогазари хэмээгч нь
Огтргуйд нударга буулгах хийгээд
Зэрэглээний усыг уухтай адил хэмээн зарлигласны тулд урьдаар хот мандалд орж, хот мандлыг їзэх хийгээд тэндээс Ус, Титэм тэргїїтний авшигийг тєгсєєр авах хэрэгтэй болохоос, авшигийн нэгэн хэсэг хийгээд нэжгээд бурхан тэнгэрийн адистид соёрхол тєдийхєнд шїтэх нь асар арилсан авшигийг урьд авсан бєгєєс їл болох їгїй боловч анхны удаад тэр тєдийгєєр авшиг їл болох тул тєгсєєр авсан, дандрын аймгаас зарлигласан, бандид бїтээлчид бээр сайтар номлосон, лам дээдсээс зэрэгчлэнгээр дамжсан нугуудаас дандрын савт бологтун.
Тэр нь ч энэ дор Хээбазар буюу Загарсамбар мэтийн ядам бурханы авшигийг аван їйлдвээс барилдлага ихтэйн тулд сайн болой.
Хоёрдугаар ( Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх ) нь
Тэр адилын асар арилсан авшиг авахын цагт лам бодисад сэлтийн ємнє, юун хэмээснийг зарлигчлангаар бїтээхээр амлан авсан тангараг санваар нугуудаа сахихын заагийг сайтар мэдэн їйлдэж, ёсчлонгоор сахих хэрэгтэй бєгєєд “Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас:
Сайтар бясалгагч бїтээлчин бээр
Тангаргыг насад тэтгэгтїн
Тангараг доройтвоос хот мандалд
Авшиг авсан ч шид їл гармуй хэмээсэн хийгээд “Тэгш барилдахуй”-гаас
Хот мандалд эс ороод
Тангараг нугуудыг тэвчсэн
Нууцын чанарыг їл ухагчид
Бїтээвч юу ч эс бїтмїй хэмээн , хот мандалд орохуйг урьд одуулахын авшиг эс олсон хийгээд сахигдахуун тангаргаа орхисон ба зэргийн нууц оньсыг сайтар їл ухагч бээр єнєд бїтээвч хїссэн ямарваа шид їл бїтэхийг зарлигласан тул Ханьцашгїй йогийг бїтээхээр амлан аваад, ёс тїїний їндсэн уналын тоонд багтсан нугуудыг эс мэдвээс сахих їл ирэхийн тулд їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг цаазыг сайтар мэдэж сахих их хэрэгтэй.
Хоёрдугаар ( Ялангуяат урьд одуулахуй)
Ер урьд одуулахуйн дээд нь нийтийн мєрийг судлах хийгээд асар арилсан авшигийг олох ба їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг нугуудыг ёсчлонгоор сахих мєн дор, Гїрї йог хийгээд Базарсадын урилга бясалгал, мандал єргєх тэргїїтэн ч тарнийн суртахууныг сахихын дотор багтах мєн.
Гэвч лам нарын гарын авлагаас тэдгээрийг тусад нь гаргасан мэтээр номлохуй дор хоёр:
1. Хилэнц тїйтгэрийг арилгагч Базарсадын урилга бясалгал їйлдэх
2. Адистид оруулахын тулд Гїрї йог бясалгаж тахих болой
Анхдугаар нь :
Эхлээд чухаг дээд гурав ( Бурхан, Ном, хувраг ) дор оюунаа даатгахын аврал одуулахуйг їндэс лїгээ холин магадтай їйлдэгтїн.
Єєрєє сансрын далайд унасан ямарчлан, бусад амьтныг ч адил дор їзээд, тэдгээрийг єєрийн эх мєн хийгээд эх болохын цаг тутамдаа тусыг бїтээн, хорлооыг арилгасан их ачтай тул ачийг нь хариулахын бат оюуныг їїсгэж, тэндээс тэдгээрийн амгалангаар їгээгїйрсний ёс хийгээд зовлонгоор нэрвэгдсэний ёсыг ч санаад, тэдгээрийг яав ч би бээр амгалан бїгдээрэн дор байгуулах хийгээд зовлон бїгдээрэнгээс гэтэлгэн їйлдсїгэй хэмээхийн хатуу хїслийг їїсгэгтїн.
Тэндээс тэрхїї хоёр тусыг тєгсєгн бїтээгч нь гагцхїї бурхан мєн дор їзэж, тэдгээрийн тулд бурхаынг олохыг хїсэхийн оюун дор чанд хату урвуулахын їїднээс бодь сэтгэлийг їїсгэгтїн.
Тэр адилын бурханыг олохын тулд мєр їїн дор суралцсугай хэмээн, мєр дор шїтэхийн бат тангараг дахин дахин їйлдэгтїн.
Тэр ч “Зїрхний чимэг”-ээс:
Бурхан бїхний гагцхїї бие
Цагаан лянхуа, сарын тєвд
Очир, хонх, чимгээр чимсэн
Базарсад дор сайтар зориод
Зуун їсэгтийг зан їйлчлэн
Хорин нэг нэжгээд толвоос
Унал тэргїїтнийг адистидлэж
Арвидахуй дор нь їл одуулахыг
Дээд бїтээлчид номлосны тулд
Хувийн завсарт бясалган їйлд
Нэгэн бум урих болвоос
Асар арилсан чанарт болмуй хэмээн, хувийн завсар дор Базарсад бясалгаж, зуун їсэгийг хорин нэг нэжгээд тасралтгїй тоолвоос унал їл арвидах хийгээд нэгэн бум уриваас гэм арилан дээдийг бїтээхийг зарлигласан тул тйинхїї їйлдэгтїн хэмээн зарлигласанчлан , тэрхїї хоёр хэргийн тулд Базарсадын урилга бясалгалыг їйлдэгтїн.
Тїїний бясалгалын зэрэг нь: Єєрийн оройд Бам-аас цагаан лянхуа, А-гаас саран хот мандлын дээр, Хум-аас таван їзїїрт цагаан очирын хїйсэнд Хум-аар бэлгэдсэн.
Тїїнээс гэрэл цацран хоёр тусыг їйлдээд, янагш хураагдах огоот болсноос Базарсад, лагшингийн єнгє цагаан, баруунд очир, зїїнд хонх барьснаар Очирсайрхагч эх, цагаан, бєгтєр тонгорог, гавал аяга барьсныг тэвэрсэн, эрдэнэсийн чимэг элдвээр чимсэн, лагшин найрхаг лугаа тєгссєн, очирын завилгаагаар суусныг їїсгээд, тїїний зїрхэнд сарны дээр цагаан Хум сана.
Тїїнээс гэрэл цацран єєртэй адил Занаасадыг залаад, таван тахилаар тахилаа.
“Заа Хум Вам Хо”-гоор ирїїлэх, оршуулах, хїлэх , баясгахыг їйлдлээ.
Бас зїрхний Хум- аас гэрэл ацаран Авшигийн тэнгэр нугуудыг залаад, тахилаар тахиж: “Хамаг Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирсэн нугууд авшиг єгєхийн таалал зохиогоод, эх нугууд нь бэлгэ билгийн рашаанаар дїїргэсэн эрдэнийн хумх барьж:
“Ямар мэт мэндэлсэн...” тэргїїтэн хийгээд “Ом Сарва Дата Гада Авихэ Гада Самаяа Шри –еэ Хум” хэмээхээр авшиг єглєє.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.Агчованигаар тэргїїнээ чимлээ хэмээн сана.
Тэндээс гурван їїдний ихбишрэлээр: “ Ялж тєгс нєгчсєн Базарсад, над лугаа сэлт хамаг амьтны хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхнийг арилган соёрх” хэмээн єчсєнєєр зїрхний Хум-аас гэрэл цацран хамаг амьтан дор тусаад, тэдгээрийн хилэнц тїйтгэр, гэм унал бїгд ариллаа.Арван зїгийн бурхан хєвгїїд лугаа сэлт бїхэн дор тахил єргєлєє.Тэдгээрийн лагшин , зарлиг, таалал, эрдэм, їйлс бїгд гэрлийн байдлаар хураагдаж, зїрхний Хум дор шингэснээр сїр жавхлан хийгээд чадал хїчин хотол чуулган болоснд сана.
Хум-ыг тойрон: “Ом Базар Хэруга Самаяа Ману Балаяа Хэруга Дэнова Диста Дидо Мэвава Судо Хояа Мэвава Суво Хояа Мэвава Ану Рагдо Мэвава Сарва Сиди Мэвра Яца Сарва Гарма Сузамэ Зидам Шири Ям Гїрї Хум Ха Ха Ха Ха Хо Вара Вана Базар Хэруга Мамэ Мунза Хэруга Вава Маха Самаяа Садун Аа Хум Пад” хэмээх тарни эргэлдсэнд зорин тоолсноор їр їсэгнээс гэрэл цацран, амьтны хилэнц тїйтгэр ариллаа.Бурхан хєвгїїд сэлт дор тахил санаанд багташгїйг єргєлєє.Лагшин, зарлиг, тааллын адистид бїхэн хураагдаж, їр їсгэн дор шингэлээ.Їр їсэгнээс цагаан рашаан гаран Эцэг, Эх барилдсаны завсраас бууж, єєрийн оройн Эсїрийн нїхээр ороод, гурван їїдний хилэнц тїйтгэр бїхэн эрхтний їїд хийгээд шар їсний нїхээр хав харласаар гарлаа.Хилэнц тїйтгэр арилан ариллаа.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.єєр бусад хамаг амьтанд онол хийгээд эрдэм тєрлєє хэмээн санаж тоол.
Хувийг дуусгахын ємнє дєрвєн хїчний наманчлал їйлдээд, хилэнц тїйтгэрийн гурван зїйл зоригдолгїйд санаж:
“ Би бээр эс мэдсэн мунхагаар
Тангаргаас харшлан доройтсоныг
Лам Итгэл авран зохиогтун
Эрхин Очир баригч
Их нигїїлсэхїйн мєн чанарт
Амьтны эрхин намайг аврагтун” хэмээн єчсєнєєр Базарсадын амнаас: “ Язгууртаны хєвгїїн ээ.Чиний хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхэн ариллаа.”хэмээн зарлиглаад , єєрт шингэснээр єєрийн гурван їїд лугаа Базарсадын лагшин, зарлиг, таалал ялгалгїй болсонд сана.
Буяны ёзоороо зориулах хийгээд ерєєл талбигтун. ........
“Íàðîâàãèéí çóðãààí íîìûí õºòºëáºð” Áîãä Çîíõîâ 2009 îí.íîìíîîñ àâàâ.
Эцэг эхийн ачлалыг хэрхэн хариулах тухай Бурхан багшийн гэгээн сургаал
Эцэг эхийн ачлалыг хэрхэн хариулах тухай Бурхан багшийн гэгээн сургаал
Ачит эцэг эхийн асрал, хайр агуу бєгєєд нэгэн насанд хариулахад бэрх, ачлалыг хариулахад эс хичээсний гэм нь хїнд хїчир болохыг хїмїїн тєрєлхтєн нїгїїдэд сайтар ойлгуулахын тухайд номлосон “Бурхан багшийн гэгээн сургааль :
1.Ачит эцэг эхийн асрал хайр нь далай мэт гїн, огторгуй мэт уудам, булаг мэт дундаршгїй ариун болой.
2. Эрдэнэт хїмїїний тєрлийг аваад эцэг эхийн гїн их ачлалыг мартаж їл болно.
3.Їр хїїхэд тєрїїлэн тэднийгээ асран тэжээж, тэтгэн бойжуулах нь эргэх хорвоод ээлжлэн тохиох жам ёс мєн.
4. Євєг дээдэс, эцг эхээ ачлан хїндлэх уламжлал гэгч єнє эрт, єдгєє, ирээдїйд ч байх эрхэм дээд ариун ёс мєн.
5. Тээж тєрїїлсэн їрээ асарч энэрэн, элбэрэл хайраар энхрийлэн єсгєх нь эцэг эх бїгдийн ариун їїрэг мєн.
6.Тєрїїлсэн їрээ элбэрэх ёс хийгээд ачит эцэг эхийн гїн их хайрыг хариулан тэтгэх ёсыг умартан самуурваас хэн бээр ч хїнд хїчир хилэнцийн їрээс зайлж їл чадна.
7. Дээдийн номын ёсыг мэдэж, хїндлэн дээдэлдэг гэр хотлын эрдэм билгээс элбэрэл журамт хїмїїн тєрдєг.
8. Оюун тєгс хїмїїн бїї хэл араатан жигїїртэн ч їрээ тэжээж тэтгэж, арчлан хамгаалдгийг бїї март.
9. Эцэг эх, їр хїїхэд бол угаас яс , махны тєрєл байдгийг хїн болгон байнга санаж явах ёстой.
10. Хїргэн бэрийн хувьд, насан туршийн ханийг нь элбэрэл хайраар єсгєсєн эцэг эхээс єєр гїн их ачтан їгїй тул хадам эцэг эхийг єєрийнх мэтээр хїндэлбээс зохистой.
11. Тэжээн бойжуулах ачлал бол албадлага биш, харин хувь заяаны илэрхийлэл мєн.
12. Хїн луу болохыг хїсэх нь хоосон санаархал тєдийн адил хїмїїн бїхэн єєрийн їйлдсэн їйлийн їрд зохилдон амьдардгийг сана. тэргїїтэн арван хоёр бадаг бол эцэг эхийн ачлалыг хариулах шиг бэрх зїйл їгїйг номлосон эхний сургаал болой.
Гурван цагт заларсан хамаг бурхад, боди сэтгэлтэн хийгээд брадигабуд, ширвага нарт мєргємїй.Ийн хэмээн миний сонссон нэгэн цагт Ялж тєгс нєгчсєн Шагжаан чадагч бурхан бээр Гэрэлт ойн Хотол баясгалант хїрээний сэргээх цэцэрлэгт элдэв зїйл мод эцэгїїд ургасан, олон шувууд чуулсан бєгєєд їзэсгэлэнт цєєрєм булагтай тийм дээд орон тїїнээ хоёр мянга таван зуун аяга тахимлаг, гурван тїм найман мянган боди сэтгэлтэн нарын хамт нэгнээ суун авай.
Нгэн єдєр Ялж тєгс нєгчсєн бээр тэдгээр их аяга тахимлаг, хамаг их хувраг нарыг удирдан ємнє зїгт нэгэн довцогт толгойд заларч одохуй цагт замын хажууд хєсєр хэвтэх хїмїїний хэсэг овгор хувхай яс нугуудыг Ялж тєгс бээр болгоон саатаж, тэр яснаа алгаа хамтатган сєгдєж, тахигдахууны дээд болгож хичээнгїйлэн ёслон мєргєв.Тахигдахууны дээд болгож мєргєсєн эл учра Бурхан бээр эс зарлигласанд, тэдгээр нєхєд болон Хотол баясгалант бээр Ялж тєгс нєгчсєн бурханаа сайтар хандаад, ийн хэмээн єчив єє :
Ялж тєгс нєгчсєн та гурван орны их багш
Дєрвєн нєхдийн эцэг болж
Хамаг тєрєлхтєн танд мєргєн хїндлэх атал
Эдїгээ энэ мэт хєсєр хэвтэх хувхай яснаа
Энгїй тахигдахууны дээд болгон мєргєсний
Эрхэм учир юун буй, ёс нь юун буй хэмээвээс
Ялж тєгс нєгчсєн бээр
Хариу таалан нэн даруй зарлигласан нь :
Аяа бэрх. Хотол баясгалант аа
Та нарын асуусан чинь маш сайн, сайн
Та бїгд намайг даган гэрээс сайтар гарч
Тойн болон номд хичээсээр єнє удсан тул
Энэ мэт зарим ёсыг їл мэдмїй зэ
Энэ овгор шороон дор орших хувхай яс бол
Эцэг євгєд, дээсийн минь яс болой
Аль ч газрын хїмїїн байсан ураг удам
Эцэг эх, євєг дээдэстээ мєргєхгїй байх хэн байх
Эцэг хийгээд эх нь тахигдахууны дээд тул
Эдгээр яснаа би ч ийн хичээнгїйлэн залбирч мєргєлєє
Ай Хотол баясгалант чи эдгээр яснуудыг одоо
Эр эмээр нь ялган хоёр хэсэгт хуваахтун хэмээсэнд,
Амин гавьяат Хотол баясгалант бээр хариу єчсєн нь :
Эр эм хїмїїс ертєнцєд амьдарч ахуйдаа
Эдлэх ємсєх, зїс царай,єнгє нь цєм адилгїй тул
Эрх биш хармагц ялгагдан танигдах буюу
Эр хїн нар, салхинаас халхлах малгай тавьж
Урт цамц биедээ ємсєн, дээлээ ямагт бїслээд
Урт тїрийт гутал углан, тэгш чимж хувцаслах бєгєєд
Эм хїмїїн бїхий л биеэ їзэсгэлэнтэйеэ чимэглэн
Агь даль, хїжсийн їнэрт усыг биедээ цацан
Анхилам сайхан їнэрт оо энгэсэг тїрхээд
Баясгалант царайгаар бїхнээ учрах болой
Ийммйн учир эр, эм хїмїїнийг їтэр ялган таних буюу
Эцэстээ энэ мэт їхэн егїїтээд
Цєм ижил хувхай яс болсонд
Эдгээрийг хэрхэн таньж ялгах хэмээсэнд
Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдсан нь:
Эр хїмїїн ертєнцєд амьдарч ахуйдаа
Эгнэгт буяны їйл, ном сургаал ач тусыг сонсон
Гурван эрдэнэд ямагт хичээнгїйлэн залбирч
Зовлонгоос гэтлэн арга увдис зэрэг
Энэ наснаа сайн їхэн егїїтсэн хойно ч яс нь
Хаш мэт ариун цагаан, хїндийн жин их байдаг болой
Харин эм хїмїїн бээр янаг хайрын сэтгэлд автагдан
Хорвоо ертєнцийн олон їйлнээ живж алгасраад
Хїї, охиныг олныг тєрїїлж, тэднийг бойжуулан
Хайрлан энхрийлж, цагаан сїїгээрээ тэжээн тэтгэсээр
Ханьцашгїй гурван эрдэнээ залбиран мєргєх
Дээдийн номын дууг сонсох нь їлэмж хязгаарлагдмуй
Алинаа тєрєх їхэхийн эхлэл эцэсгїй орчлон їїнд
Амьтан нэжгээд бїр єєрийн эх болсон їїгээр жишин
Ачлан хєхїїлсэн сїїг хамтатган хурааж їйлдвээс
Аяа хамаг их далайн уснаас хавьгїй їлэмж бєгєєд
Асран нэгэн їрээ тэжээсэн сїї нь найман дэнгээс илїї болой
Явдал мєр иймийн тул эхийн бие тєдий чинээ турж эцэн
Яс, чємгєндєє хїртэл хорогдон хомстохоор їл барам
Їхсэний дараа тїїний ясны єнгє нь харлан
Їлэмж хєнгєн болж, дотор тал нь самбай мэт сиймиймїй
Энэ мэт эр эм хїмїїс яс, мах, цусаараа ялгаатай бєгєєд
Эцэст їхсэний дараа цєм хувхай яс болон хувирах боловч
Эгнэгт ийм их ялгаатай байдгийг анхаарагтун хэмээн Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдахыг сонсоод хурсан олон эхийн элбэрэл хайрын агуу ихийг бишрэн уярч “ Бид хїн болж тєрєєд, єдий зэрэгтэй явж байгаа нь їнэхээр эхийн минь ачлал.Биднийг єсгєх гэж зовсных нь їр шим юм даа” хэмээн нулимс асгаруулан, энэ их зовлон зїдгїїрийг бага боловч нимгэлэн ачийг нь хариулж чадаагїйдээ шаналснаас дотоод зїрхийг нь хутгаар сийчих мэт сэтгэл нь тэсвэрлэхийн эрхгїй хєндїїрлэн єчсєн нь :
- Ялж тєгс нєгчсєн бурхан минь ээ, номлон соёрх.Энэ мэт энэрэлт эхийн цаглашгїй ачлалыг хэрхэн ойлгож, яахин хариулах буюу хэмээхэд, Ялж тєгс нєгчсєн бээр:
- Аяа бэрх.Та нар миний єгїїлэхийг сайтар сонсогтун.Эх хїн жирэмслээд, арван сарыг єнгєрєєн дуустал явдал суудал, идээ ундаа, ярих хэлэх, сэтгэх бодох бїхнээ хянаж, хэвлий дэх хїїхдээ эсэн мэнд тээн тєрїїлэхийн тєлєє хязгааргїй их зовиур зїдгїїрийг эдлэн шаналж, їлэмжийн их тэвчээр хїлцлээр єнгєрїїлдгийг їгээр хэрхэн єгїїлэх.Учир юун хэмээвээс:
Умайд хїїхэд оршин ахуй їед эх бээр
Ундаа, идээ ихэд халууныг шїтвэл
Галын халуун їнс нурманд орсон мэт хїїхэд нь
Гашуун зовлонд нэрвэгдэн энэлмїй
Идээ, ундаа ихэд хїйтнийг шїтвэл хїїхэд нь
Их мєсєн хонгилд орсон мэт дааран зовох
Хїнд їїрэг эх нь їїрвэл ууланд дарагдсан мэт болох
Харайн гїйхэд нь хавцал халилд унах мэт айх
Харин буруу хурьцал хийвэл хїїхэд нь
Хоёр хадны завсар хавчуулагдсан мэт зовох тэргїїтэн
Элдэв зїйлийг амсдаг тул їрээ халамжлах их хайраар
Эх бээр эдгээрийг хорин цээрлэхийг зовлон хэмээн їл їзмїй.Эцэг эхийн гэмгїй дусал ба цусанд таван махбод цугларч хїїхэн хэвтшинд їр болон тогтох бєгєєд таван махбод цугларах нь : Шороогїй бол бие бїрдэхгїй, усгїй бол бойжихгїй, огторгуйгїй бол бойжих суурь їгїй болмуй. Ийн тогтож жирэмсэлсний шєнє эхийн хїсэл ханаж, бие нь алжаан хїндэрнэ.Умайд орших їрийн мах цус, цул сав нь эхээс, уураг тархи, яс, нугас нь эцгийн дуслаас, эрхтний мэдрэл нь бие бїтэхийн дагуу аяндаа бїтнэ.
Усан махбодоос цус, хэл, амт, чийг нойтон їїснэ.Гал махбодоос илч їїсч, єнгийг тодруулан нїдийг бїтээнэ.Хий махбодоос амьсгаа, арьс, хїрэлцэн мэдрэл їїснэ.Огторгуй махбодоос сїв, чих, дуу, сонсох мэдрэл їїснэ. Энэ мэт арван сарын дотор умайд агч ураг хийн хїчээр єсєн бойжих бєгєєд хїйс боловсорч хїїхэн хэвтэшний баруун, зїїн судастай хїй барилдан самсайн шимийг тїшиглэж, хїїхдийн бие эхийн идээний тунгалагаар єсєх нєхцєлийг дараалан єгїїлсїгэй:
Нэг дэх сард, хїїхдийн їр хєврєл їїсч, эхийн саванд євсєн дээрх шїїдрийн мєхлєг шиг наалдан єтгєрдєг болой.Энэ нь хїїхдийн хувь заяаны эхлэл болмуй.
Хоёр дахь сард, ерийн нэгэн сїї єрємтєх мэт бєєм бїрэлддэг ажээ.
Гурав дахь сард, дотроо элдэв бїрэлдвэр бїхий бєєрєнхий цогц болж царцан тогтоно.
Дєрєв дэх сард, арай гэж хїний жижигхэн дїрс бїрэлдэн тогтоно.
Тав дахь сард, хїїхдийн чухал эрхтнїїд буюу толгой, хоёр гар, хоёр хєл буй болно.
Зургаа дахь сард, хїїхдэд зургаан зїйлийн цэвэр амьсгалын нїх сїв нээгдэнэ.энэхїї зургаан зїйл бол чих, нїд, хамар, ам, хэл, сэтгэл, мэдрэл зэрэг болно.
Долоо дахь сард, хїїхэд єсч, гурван зун жаран хэсэг ясны їе, найман тїм дєрвєн мянган їсний сїв бий болдог.
Найм дахь сард, хїїхдийн уураг тархи боловсорч, хоёр нїд, хоёр чих, хамрын хоёр нїх, ам, хошного, шээсний сїв, тэргїїтэн цєм нээгдэнэ.
Ес дэх сард, хїїхдийн хєдєлгєєн нэмэгдэж, хоёр гар, хоёр хєлєєрєє їргэлж єшиглєн гол таслах шахам тарчилган зовооно.Тэрчлэн эхийн бие уул мэт хїндэрч, явах суух, хэвтэх босох, идэх уухад ч їлэмж хїнд хэцїї зовлон зїдгїїртэй болмуй.
Арав дахь сард, хїїхдийн бїх эрхтэн бїрэлдэн гїйцэж тєрєхєд бэлэн болох бєгєєд гадагш гарах хїсэл оюун тєрєєд аяндаа хєнгєрєхєд боловсронгуй болсноор умайн оронд муухай їнэр хийгээд ариун бус їзэгдэл гарна.Энэ мэт умайн доторх хїїхэд нярайлах болоход эхийн бие ихэд алжаах бєгєєд хїїхдийн байршил дорогшлохуйд бєгс хїндэрч, ууц нуруу бэлхїїсээр євдєн хэвлий давсаг орчмоор їлэмж хєндїїрлэн умай нээгдэж байн байн шээс хїрч, хэвлий нь эвэршээн тэсгэлгїй ихээр хїчтэй євдєнє.Ийнхїї арван сар болмогц їйлийн хий хэвлий дэх хїїхдийн толгойг урвуулснаар хїїхэд хэвтэшнээсээ бууж тєрєхїйд эхийн умайнаас ус, цус холилдон гол горхи мэт урсана.
Хэрэв хїїхэд дэндїї мярайлсан бол сар нь гїйцэвч нярайлахда хїчирдэнэ.Урвуу арилгагч хийн хїч муудвал нярайлахад удах буюу хий эрт хагарч цус их їзэхэд хїрснээр нярайлах нь удаашрах болмуй. Буянаар ирсэн ачлалт їр болбоос урсаж байгаа ус, цусны хамтаар хялбархан дошилж, умайн їїдээр гар хєлєє тэнийлгэн гарч эхээ ихэд зовоолгїй тєрдєг боловч
Нярайлахын цагт зїїний сївэгчээр татах буюу
Арьсыг амьдаар нь хуулах лугаа адил
Маш ихээр энэлэн зовох бєгєєд
Махыг нь батгана бээр идэж, хатган їйлдэх мэт
Хїчир зовлонг амсан гадагш гярайлна.
Энэрэнгїй сэтгэлээр бїлээн усаар зєєлєн угаавч
Буцламгай ширэмд хийсэн мэт зовлонг амсах
Зєєлєн гарааг энхрийлэн хїрэвч
Болжморыг харцага шувуу шїїрсэн мэт
Зєєлєн єлгийд халамжлан тавивч
Єргєст нїхэнд оруулсан мэт
Зовлонгийн хатууг ихээр мэдэрмїй.
Амаржсаны дараа эх нь зовлон багатай тэнхэрдэг боловч хилэнцэт їйлийн їрээр ирсэн їр бээр эхийн хэвлийг гар хєлєєрєє єшиглєх, нудрах, маажих зэрэгт эхийн гэдэс, сав суулганы махыг мянган хутгаар сийчин огтолж,тїмэн сумаар харван, элэг зїрхийг нь базах мэт аймшигтєвдєлт мэдрэгдэн, тэсвэрлэхїйеэ бэрхээр зовон тарчлавч тэр их зовиур зїдгїїрийг хїлцэнгїйгээр шїд зуун тэсвэрлэж даван гарах нь їхээд боссонтой адил болюу.Тэр ч бїї хэл , ариун хэвлийг нь тасдан, алтан амийг нь аван тєрєгсєд ч бий.энэ мэтээр эхээ тїмэн давхар зовоож тєрсєн їр хїїхэд бологсод бээр эхийн ачийг єчїїхэн ч умартаж їл болмуй.
Халилт сансарт дахин дахин эргэж тєрсний авьяасаар
Араатан гєрєєс, жигїїртнээс янагшид
Їрээ асрахуй сэтгэл аяндаа тєрдєг жамтай тул
Їїнээс їлэмж ачлалаар олонтаа тэтгэсэн ачийг нь
Їргэлж хїмїїн бїгд санаж явах ёстой
Їлэмж зэрлэг адгуусны тєрлєєс
Їнэхээр дээгїїр тєрєлхтєн гэдгээ байнга сайтар санаж явагтун. Ємнєх сургаалийг ахиулан задалж шинжлээд энэрэлт эхийн ачлал хэмжишгїй , буяны їндэс нь асар гїн болох єршєєл хайрыг дахин єгїїлбээс :
Нэгдїгээр, бїрэлдэж буй їрээ бїтэн тээхийн тєлєє їзэмж гоо байдлаа ч умартан зїтгэсэн їзэсгэлэн тєгєлдєр ачлалт хайр.
Хоёрдугаарт, тэсэшгїй ихээр хямран зововч гагц їрээ эсэн мэнд тєрїїлэхийн тєлєє бие, сэтгэлээ шулуутган зоригдох баатарлаг их ачлалт хайр.
Гуравдугаарт, їхэх сэхэхийн заагт їлгэрлэшгїй ихээр туйлдан зовсон ч їрийнхээ дууг сонсон элгэндээ тэврэхийн тєдийд шаналал їхнээ хоромхон матрах єршєєл дїїрэн ачлалт хайр.
Дєрєвдїгээрт , нялх балчир їрээ эгшин тєдийд ч їл мартан хайрлан амгаал , буй бїхнээ харамгїй зориулах єглєгч их ачлалт хайр.
Тавдугаарт, єсгєж буй їрийнхээ эрїїл мэнд, амгалан жаргалангийн тєлєє єєрийн тав тухыг тєгс умартан зїтгэх энэрэнгїй халамжит халуун ачлалт хайр.
Зургадугаарт, гагц тєсєн їрээ сайхан муухайд їзэн сэжиглэхийн сэтгэл їгїй, улам улмаар арвитган хайрлах дундаршгїй их ачлалт хайр.
Долоодугаарт, тєрїїлсэн їрийнхээ єв тэгш байдлын тєлєє їзэмж тєгєлдєр залуу насаа зориулсан ч єр нэхэн гоморхдоггїй єгєємєр их ачлалт хайр.
Наймдугаарт, алсад одсон їрээ санан санан шаналсан ч, аз заяа тєєргийг нь даатган бурхан шїтээнд залбирахаа агшин тєдий ч мартаагїй асрал буянт их ачлалт хайр.
Есдїгээрт, єчїїхэн тєдий зовлон їрд нь тохиохоос айж, єєдєсхєн їрийнхээ тєлєє єєрийн амийг ч золихоос буцахгїй єр нимгэн агуу ачлалт хайр.
Аравдугаарт, насан єндєр болсон ч нялх балчир мэт їзэн, хаана ч явсан халамжлан хамгаалах хязгааргїй єнє мєнхийн ачлалт хайр аа гэх зэргээр Ялж тєгс нєгчсєн бурхан бээр эцэг эхийн ачлал хайрын гїн ихийг агуу ихэд магтан дуулж дахин айлдсан нь :
Нэгдїгээр магтаал , Їзэсгэлэн тєгєлдєр ачлалт хайр
Эрдэнэт хїмїїний биеийг авч эцэг эхийн їр болон тєрєх нь олдохуйяа бэрх заяа мєн.Зургаан зїйл тєрлєєс їхэн егїїтээд муу заяанд одох нь их шороо лугаа адил.Тэндээс сайн заяанд тєрєх нь хумсны їзїїр дэх тоос лугаа адил буюу.Тэр дундаас найман чєлєє, арван учрал бїрдсэн эрдэнэт хїмїїний тєрлийг сайн, муу заяа хоёулангаас ч олоход бэрхтэй. Замбу тивийн хїмїїний тєрєлд тєрснєєр хэмжээлшгїй зовлон эдэлдэг хэдий ч гурван санваар гурвуул тєрдєг, орчлонгийн хотол чуулган бїгдийг бїтээн чаддаг , тус тус ялган онох билиг хийгээд орчлонгоос уйсах боди сэтгэл тїргэн тєрдєг, буян нїглийн їйлийн їрийг їзэх, номонд тєгс боловсорч чаддаг онцлогтой учир сая живаа галавт ч олоход бэрх дээд тєрєл бєлгєє.Товчилбоос, ахуй їйл хийгээд эцсийн тус бїгдийг шїтээнгїйгээр бїтээж чаддаг тул болой.Бусад гурван тив болон хїсэлт тэнгэр нар энэ мэт бус болой.
Иймээс зам мєрийг анхлан бїтээх эрхэм дээд нь хїмїїн заяа мєн.Энэ мэт олдохуйяа бэрх тєрлийг эцэг эхийн ачлалаар авч, эхийн ариун хэвлийд тєрєл олсноос хойш таван сар єнгєрєхєд хїмїїний таван цул, зургаан сав, зургаан сар єнгєрєхїйд нїд, чих, хамар, ам, хэл, оюун ухааны їїд нээгдэн зургаан гайхамшиг бїрдэлдэнэ.
Хэвлий дэх хїїхэд єдрєєс єдєрт, сараас сард улам томорсноор тээж яваа эхдээ уул мэт дарамт болон хїндэрч, хїїхэд хєдлєхєд газар дэлхий доргин, салхины аюул гарах мэт болмуй.Гэвч эх бээр хїїхдээ амь мэт хайрлан амар мэнд тээхийн тулд бїхий санаа бодлоо зориулан анхаарал тавиад єєрийгєє гаргуунд нь гаргадаг. Энэ мэт эдийн сайныг эдлэх тэргїїтэн буй бїхнээсээ татгалзан, гоё сайхан дээл хувцсаа далда хийж, єнгє їзэмжээ анхааран арчлахаа ч умартаж єдрєєс єдєрт бие нь улам ядран доройтмуй.
Хоёрдугаар магтаал, Баатарлаг их ачлалт хайр
Хїїхдээ тээх хугацаа дуусан нярайлахын ємнє бээр хїнд євчин туссан мэт дєрвєн мєч нь тэнхээ чадалгїй болж, єдєр болгон толгой нь эргэн, нїд нь эрээлжлэн харанхуйлж, , сэтгэл нь тогтворгїй болж “ Яаж тєрнє дєє” гэхээс айдаст автдаг.Энэ мэт хэдий єєрєє зовсон ч “ Би яах вэ, хїїхдээ л эсэн мэнд тєрїїлчих юмсан” хэмээн бодож, тїїндээ бїхий л анхаарлаа тавьж, гагц їрээ гадны элдэв хорлолоос хамгаалан єсгєхєд сэтгэлээ чангатган зоригдмуй.
Гуравдугаар магтаал, Єршєєл дїїрэн ачлалт хайр
Эх хїн їрээ тєрїїлэхийн тулд хїч тэнхээгээ асар ихээр шавхан тамирддаг бєгєєд таван цул, зургаан сав нь тасран салж буй мэт тарчлан зовж, хэсэг зуур бїрэг бараг болонухаан алдах ба эгээтэй адгуус нядалж буй мэт маш их цус, усыг булгийн ус мэт урсган байж нярайлмуй.
Хїїхдээ тєрїїлэхийн зовлонгоос амьдгарсан эх хїн сэхээрэн ухарах їедээ юуны ємнє тєрсєн їрийнхээ час хийн уйлах дууг сонсоод бїхий л зовлонгоо умартан їрээ хайрлах сэтгэл нь їлэмж ихээр оргилмуй.Эх бээр эсэн мэнд тєрсєндєє сэтгэл нь баясч нялх їрээ элгэндээ наан тэврэхдээ нїїр дїїрэн мишээл тодруулан , їрээ хайрласан агуу их хайр нь нїдэнд нь инээмсэглэл болон тодорч, тєрєхийн хїчир євдєлт зовлонгоо нэгэн агшинд мартах ажгуу.Ийн хэсэг хугацааны дараа биеийн алжаал дахин сэргэж євдєх боловч їрээ гэсэн асар их энэрэл хайраар євдєлт, зовлонгоо їл хайхран їрийнхээ тєлєє алжаал, зїдрэлээ умартан сэргэн тэнхээрдэг болой. Ер тєрсний дараа сав агших, бие нялхрах, хойдох тїдэх, хоол тэжээлийн боловсролт єєрчлєгдєх тэргїїтэн тоочиж баршгїй олон давхар зовлон учирмуй. Дєрєвдїгээр магтаал, Єглєгч агуу ачлалт хайр
Тєрїїлсэн їрээ далай мэт их хайраар цаг ямагт хайрлан халамжлахдаа хємсєг зангидан тээршаадаггїй эцэг эхийн дундаршгїй тэр их хайрыг їгээр дїрслэхийн аргагїй зузаан юм.Зєвхєн їр хїїхэд нь дулаан , цатгалан байвал єєрийн єлсєж ундаасах, даарч бээрэхийг їл тоон сэтгэл хангалуун болж, хїїхдийнхээ баяр жрагал, амар амгаланг єєрийнх мэт баясан цэнгэгч нь гагцхїї эцэг эх болой.
Тавдугаар магтаал,
Халамжлалт ачлалт энэрэнгїй халуун хайр
Эцэг эх бээр їр хїїхдээ єсгєж єндийлгєхийн тулд олон зовлонг сэтгэлийн хатаар давах хэрэгтэй болдог.Хїїхэд нь ялангуяа нялх балчир їедээ асар их хайр халамж, асаргаа сувилгаа шаарддаг тул идэх хоол, унтах нойроо ч умартдаг. Унтаж буй їрээ айн цочиход нь єєрєє цочиж, орондоо шээхэд нь дуг нойроо хугаслан хуурайлж, норсон газар нь єєрєє хэвтэж унтахдаа їл бэрхшээн, гоморхох сэтгэл ер їл тєрмїй.Хїїхдээ хєхїїлэн єсгєж байгаа эхийн хайр халамж нь юугаар ч сольшгїй шим, амьдралыг тэтгэгч ариунаас ариун рашаан билээ.Эхийн хоёр гар бол нар, салхинаас хамгаалагч нємєр нєєлєг, амар амгалангийн хамгаалалт буюу .Эцэг эх бологсод їр хїїхдийнхээ идэж уух, унтаж амрах байдлыг байнга шинжиж, эрїїл энх, тїргэн бойжиж байвал эх хїний сэтгэл ханаж єєр юуг ч хїсэж шаарддаггїй болой.
Зургаадугаар магтаал, Дундаршгїй их ачлалт хайр
Элбэрэлт эхийн гїн их ачлал нь газар мэт
Эцгийн єндєр их ачлал нь тэнгэр мэт болой
Хамаг бодосыг боловсруулан амьдруулагч газар дэлхийн адилаар эх хїмїїн нь їр хїїхэд олныг тєрїїлж асран бойжуулмуй. Эцэг эх хїмїїн нїгїїд хайр халамж, сэтгэл санааны хувьд адил бєгєєд тєрїїлсэн їр нь хэчнээн муухай байсан ч сайханд сэтгэж, ялангуяа хїїхэд нь євчин зовлонтой, тахир дутуу, согог эмгэгтэй болбол эрїїл саруул байхад нь хайрлаж байснаасаа чилїї ихээр хайрлан , арчлан халамжилж, сэтгэл зїрх нь ямагт эмзэглэж байдаг.Эцэг эх хїмїїний хувьд їр хїїхэд нь голт зїрхэн сэт бєгєєд сэтгэлийн гїнээс догдлон, хайрлан халамжилж єсгєсєн ачлал гавьяа нь їлэмж их тул хамгаас дээдлэн хїндэтгэвээс зохистой.
Долоодугаар магтаал,Єгєємєр их ачлалт хайр
Эх хїмїїн идэр залуу насандаа
Алтан модны мєчир нахиа мэт биетэй
Ариун лянхуа цэцэг мэт сайхан царайтай
Ухаа ягаан єнгийн уруултай
Ува модны шинэхэн навч мэт хємсєгтэй
Дэлгэр сэргэг оюун ухаантай
Дэвжиж бадарсан цог жавхаатай
Дун цагаахан зєєлєн арьстай байдаг ч
Їрийнхээ тєлєє мєнхєд шаналсаар
Їзэмжит цэцэг мэт сайхан царайд нь їрчлээс сууж
Єдєр шєнєд хир буртгийг нь їргэож цэвэрлэсээр
Єнгєлєг сайхан арьс нь гэмтэн шархалмуй
Їнэхээр эрдэнэ мэт залуу идэр насаа
Єєдєсхєн їрдээ л зориулан єнгєрєєснєєр
Їїрдийн зовинолт, ядаргаа дїїрэн царайтай болон хоцордог
Єгєємєр ачлалт эхийн сэтгэл агуу бєгєєд хїндэтгэлтэй
Наймдугаар магтаал, Асрал буянт их ачлал хайр
Хайрт хїмїїн нь орчлон хорвоог орхин одоход элэг зїрх эмтрэх мэт шаналан зовохын адилаар эх хїмїїн бээр їрээ алс одоход сэтгэл нь ихэд чилээрхэн зовдог тул эх їрийн амьдын хагацлыг єгїїлэх юун.Тєрж єссєн нутаг орноо орхин алс холд одсон хїїгээ эсэн мэнд байхыг ерєєн суух эцэг эхийн сэтгэл ч харь холд хадагдан, нэгэн єдрийн ємнє боловч даруй тїргэн эргэн ирэхийг хїсэн бурхан шїтээндээ цаг їргэлжид залбиран даатгамуй.Їр хїїхэд нь чимээ алдран олон жилээр сураггїй болоход эцэг эхийн сэтгэл цаглашгїй ихээр шаналан хол ойрын барааг єдєр шєнєгїй саравчлан нулимсаа урсган хїлээдэг.Эцэг эх бээр ор сураггїй болсон їрийнхээ хойноос элэг зїрх эмтэртэл энэлэн хайлах нь ойн хїн гєрєєс гагц їрээ алдаад орилон шаналах мэт чулуун зїрхийг ч уяраам ажгуу.
¬Есдїгээр магтаал, Єр нимгэн агуу их ачлалт хайр
Эх хїмїїний энэрэл хайр гїн их болой.Хїїхдээ бїдэрч унахад нь єєрєє унасан мэт бие сэтгэл нь зовж, євдєхєд нь єєрєє єрсєж євдєх мэт шаналан, эцэстээ їхэлд тулбал
ємнєєс нь їхэхээс їл буцан эрхэмлэн энхрийлсний хэмжээ цаглашгїй бєгєєд їр хїїхдэд нь єчїїхэн зовлон тохиоход энэрэлт эх нь єдєр шєнєгїй бурхан тэнгэртээ залбиран даатгаж, “Їрйин минь зовлон надад иртїгэй” хэмээн мєргєдєг юм.Хїїхдээ гэрээс алсад явахуйд эхийн хайр энэрэл ямагт тїїний хамт явж, даарч бээрэх, єлсєж ундаасах зэрэг зовлон тохиолдохоос айн сэрэмжилж їрийнхээ тєлєє аль сайн ерєєлийг тавин їргэлжид залбирах ажгуу.Хэрэвзээ їрдээ єчїїхэн тєдий зовлон тохиолдсоныг сонсвоос хоол унднаас гарч , амгалан тайван сууж чадахгїй стэгэлээр асар их шаналдаг буюу.
Аравдугаар магтаал, Єнє мєнхийн ачлалт хайр
Эцэг эхийн ачлалт сэтгэлийг нар сарны гэрэл хамаг газар дэлхийг єнє уртад гийгїїлэхтэй адилтгаж болно.Їрээ хайрласан эцэг эхийн сэтгэл тэднийгээ хаа явсан ч цаг їргэлжид хамт байж, суух босох тїр хоромд ч ямагт бодож санасаар байдаг буюу.Зуун нас зооглосон эцэг эх нь наян настай їрээ ч балчир хїїхэд мэт санаж, хайр халамж нь дундралгїй цаг ямагт энхрийлсээр байдаг. Ачлалт эцэг эхийн єршєєл хайрыг їнэхэр єгїїлж баршгїй, энэрэл хайрын дээд нь болой гэхчлэн эцэг эхийн арвин их єршєєл хайрыг Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдаж дуусаад дахин зарлигласан нь:
Аяа бэрх.Эгэл олон тєрєлхтний зарим бээр ааш зан сайхан, эелдэг даруу байхад зарим бээр сэтгэл санаа догшин хэрцгий, мулгуу тэнэг байдаг.Эцэг эхийн єршєєл энэрэл огтхон ч боддоггїй бєгєєд эцэг эхдээ хэрхэн хандаж буйгаа ч їл мэдэх мунхагийн дээд муу хїмїїс буй. Эцэг эхийн ачлан тэжээсэн ариун хайрыг умартаж їлэмжийн их ачийг нь бачаар хариулагч элбэрэл журамгїй, ачлалгїй тэдний байдал нь эцэг хийн сэтгэлийг їнэхээр их эмтрїїлдэг.
Хэвлий дэх їр нь єдрєєс єдєрт, сараас сард томрохын хэрээр сууж босох амаргїй, идэж уух, амрахад хэцїї болж хїнд євчинд нэрвэгдсэн мэт санагдавч эх бээр їрээ амь мэт хайрлан, амар мэнд арван сар тээхийн тєлєє єєрийн зовлонгоо огоорч єнгє їзэмжээ гаргуунд нь гарган явсаар нярайлдаг.Цаглашгїй их зовлонг амсан тєрїїлсэн їрээ тэтгэж арчлахад хэчнээн хїнд бэрх байлаа ч биеэсээ салгалгїй энгэртээ наан элгэндэ тэвэрсээр гар хєл нь євдєн чилж байсан ч зовлонд тоолгїй, гагц їрээ харан баясах сэтгэлээр амирлагч эхийн хайрыг сайтар санагтун.
Тэрчлэн нялх балчир їрийнхээ хир буртагийг угаан цэвэрлэх, орондоо шээхэд нь нойроо хугаслан хуурайлж, норсон газарт нь єєрєє хэвтэн биеийн илчээрээ хатаах тэргїїтэн олон зовлонг эдлэвч бэрхшээн шантрах сэтгэл їл тєрнє. Эх хїн єєрийн биеийн цус, шимээс боловсорсон ариун сїїгээ гурван жилийн турш їрдээ харамгїй хєхїїлэн тэжээсээр єєрєє турж эцдэг байна.
Дєнгєж тєрсєн нярай їр нь єсєн торниж, тїїнээс нас бие гїйцэн эрийн цээнд хїрсэн ч эцэг эх нїгїїд їрсээ ямагт асран халамжилж, дээд хїмїїн болгохоор сурган хїмїїжїїлж тэднийгээ ажмл тєрєл, гэр оронтой болтол нь санаа тавин сэтгэлээ чилээсээр байдаг.Їр хїїхэд нь євчилбєл эцэг эхийн сэтгэл ихэд хямарч тїїний тєлєє єєрєє євдєн чилээрхдэг юм.Харин їр нь эрїїл саруул болмогц сэтгэл нь амирлаж, биеийнх нь шаналал ядаргаа аажмаар илааршин тэнхэрдэг байна.Энэ мэтчилэн эцэг эх бологсод хэчнээн их зовлон зїдгїїр амслаа ч гагц їрээ л торниулан бойжуулахын тєлєє хамаг сэтгэлээ зориулдаг.
Гэтэл зарим бээр єсч том болмогцоо ах эгч, ахас ихэсийг хїндлэх ёс жаягийг їл анхаарч, эцэг эхээ асарч хамгаалах, сургаал захиасыг даган биелїїлэх ёсыг зєрчин эцэг эхээ эсэргїїцэн єгїїлэл тавих, хэрэлдэх, улмаар эцэг эхдээ дайсагнаж гэр доторх настан хїнийг “Хєгшин зєнєг” хэмээн доромжлох, ах эгч, дїї, тєрєл саднаа ч їл тоон гар зєрїїлэх тэргїїтнээр хїний ёс журмыг алдан, хилэнц нїглийг ихээр їйлдсээр эцэг эхээ сэтгэлийн хїнд євчинд автуулдаг байна.
Зарим бээр эрдмийн мєр хєєвч ахмад настан, багш, эцэг эхийн сургаалийг їл тоон ихэд эсэргїїцэн зєрчєєд, гэр орноосоо єєрийн дураар холдон тэнїїчилдэг. “Би бїхнийг мэдэж байна” хэмээх сэтгэлээр омогшин бардамнаад, эцэг эх садан тєрлийн сургаалийг їл авна.Цаашид энэ муу чанар нь лавширснаар хїн чанаргїй, харгис хэрцгий, єштєн дайсан мэт нэгэн болоод ураг тєрлєєс эгнэгт холдон, єдєр хоног єнгєрєх тусам їнэн худал, авах гээхийг ч ялгахгїй болсноор єєрєє єєрийгєє хорлон мунхагийн туйлд хїрнэ.Улмаар муу хїмїїстэй нийлж эх нутаг, элгэн саднаа ч огоорон алсад одож, худалдаа наймаа тэргїїтэн элдвийн їйл эрхэлсээр эрдэнэт хїмїїний биеийг барж єтєлнє.Заримууд нь харийн нутагт эхнэр авч, унасан газар, угаасан ус, тээж тєрїїлээд тэтгэн єсгєсєн эцэг эхийг умартан, тэднийхээ элбэрэл хайрыг хэрхэн хариулах тухай энэ насыг бартал єчїїхэн тєдий ч їл сэтгэн, хэрхэн хїн болсноо їл мэдэн амьдарна.
Зарим бээр ажил хєдєлмєр їл эрхлэн алс хол тэнїїчлэн одоод муу хїмїїстэй нєхєрлєн єєрийн биеийг їл хичээн , явдал їйлээ їл шинжлэн амьдарснаар эцэстээ гэмт їйл їйлдээд гянданд хоригдох тэргїїтэн хїнд ялаар шийтгэгдэж тэндээ їхэх нь ч буй.Заримууд нь хїнд євчин тусаад ганцаардан зовж, гудамж захаар тэнїїчлэн нар салхинд гандан сїлд хийморь нь зайлж , эцэг эхийн ачлалыг ч сэтгэлгїй амий егїїтгэх нь бий .Гэтэл эцэг эх нь алс холд одон сураг алдарсан їрийнхээ хойноос єдєр шєнєгїй мєрєєдєн шаналж, хэзээ ирэхийг їл мэдэн нїдээ хєхєртєл ширтэн гашуудан уйлсаар хорвоог харах нїд нь сохорч, амьсгал нь давхцан, євчин эмгэг тусч, аливаа їйлдвэр їйлдэх чадваргїй болоод насан туршид амгаланг эс їзэн шаналсаар хорвоог орхидог байна.
Зарим бээр оюун тєгєлдєр тєрсєн ч ухаан муу, тєлєвшсєн зєв бодолгїйгээс шалтгаалан муу хїмїїнтэй нєхєрлєн, хорон нєлєєнд нь автаад буруу мєрєєр зохисгїй їйлийг їйлдэж , архийг эрхэмлэн єдєр шєнєгїй согтууран, элгэн садандаа ямагт хор хохирол учруулсан тэвчихийн аргагїй нэгэн болно.Эцэг эхийн ачлалыг їл мэдэх нэгэн бээр єглєє гэрээс гарч шєнє дєлєєр буцан ирэвч эцэг эхийн эрїїл мэндийг чїл асун, їл хайхрах тул єтєлж ядарсан эцэг эх нь ачлан сувилах хїн їгїй хоцроод зогсохгїй, єрєвдєх сэтгэлгїй їрийнхээ тєлєє сэтгэлээр амгалан байж їл чадахын дээр ачлалгїй їзээсээ болж єрєєл бусдаас элдэв зэмлэлийг сонсон доромжлол хїлээх нь ч буй.
Зарим бээр єтєл буурай болсон эцэг эхээ їл тоож, дуугарагїйгээр їл барам хорвоог орхисны дараа нь эмгэнэн гашуудалгїй хїндэтгэх ёслолыг ч хий дургїй байдаг байна. Эцэг эх нь шаналан гомдовч “Дээшээ харах тэнгэр хол, доошоо гишгэх газар хатуу” гэгчээр арга мухардаад єсгєх гэж єдий их ачлал хайр їзїїлсний хариуд эргээд амьдын тамд унадаг.
Єтєлж доройтсон эцэг эхээ їр хїїхэд нь асран дээдлэх нь хїмїїн тєрєлхтєний тогтсон жам ёс билээ.Гэтэл зарим бээр энэхїї ёсыг їл хїндэтгэн, бусдын ємнє эцэг эх нь зэмлэгдэн шоологдох элдэв ярианаас болгоомжлоод ядарсан эцэг эхээсээ туйлын их ичингїйрэн зовдог байна.
Зарим бээр эцэг эхийгээ тэжээхийн тухай ажиллаж чармайсаар эцэстээ эцэг эхээ мартаж, улмаар хайхрахгїй болдог. Ээцг эхийн їгийг їл ойшоон эхнэрийнхээ їгээр яван, ахмад настныг ч хїндлэх сэтгэлгїй болсон їрээ хараад эцэг эхийн сэтгэл ихэд зовж яс нь хавталзах боловч яах ч аргагїй суудаг аж. Зарим охид нєхєрт гарсны дараа эцэг эхээ їл хїндэтгэн їг зааврыг сонсохгїй болоход эцэг эх нь хатуу зєєлєн арга бїхнийг хослуулан хїмїїжїїлэхийг оролддог. Тэрчлэн эр нєхєр нь аашилж зодох ч явдал цєєнгїй гарна.Гэвч ааль зангаа засч зєв замд орохгїй явсаар ачлалт эцэг эхээсээ аажмаар холдовч эцэг эх нь їрийнхээ тєлєє зовж шаналсаар байдаг юм.
Зарим охид эцэг эхээ їл хїндлэн нєхрийг даган харийн газарт одоод тєрсєн газар нутаг, эцэг эхээ їл санан, чимээ сураггїй алдран одсон ч эцэг эх нь їрийнхээ хойноос ямагт санаа тависаар сэтгэл нь євдєж, унтах амрахыг ч мартдаг.Эцэг эх хїмїїн бээр їрийнхээ тєлєє зовниж хайрлан санах нь мах цусанд шингэсэн хэзээ ч хувиршгїй сэтгэл мєн. Ер эцэг эхийн асрал хязгааргїй бєгєєд їїнийг їгээр илэрхийлэн бичиж дуусашгїй болой.Їр нь болж заяан їлгэрлэшгїй их тусыг нь хїртсэн атлаа эцэг эх, ахас ихэсээ їл хїндлэх аваас хилэнц нїглийн їр нь энэ ба хойт тєрєлд цаглашгїй хїнд бєгєєд єршєєн уучлахын аргагїйг санагтун.Эцэг эхийн тїмэн зузаан єршєєл хайрыг єгїїлж барахгїй хэмээн Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдаж дуусахад, Бурханы їг бїрийг гэмшин сонсч байсан шавь нар нь газар сєгдєн, тэнгэр т мєргєєд єчїїхэн биеийнхээ євчїїг дэлдэж, єєрсдийгєє буруушаан шаналснаас бїх биеийн шар їснийх нь сїв болгоноос цус нэвчин , зарим нь тїр зуурын бачимдлаас болж ухаан алдан, эцэг эхээ єдий болтол эргэж тойроогїй явсандаа ихэд шаналж , єндєр дуугаар орилолдон :
-Аяа бид юутай их нїгэлтэй хїмїїс билээ.Эцэг эх минь їр биднийхээ тєлєє хэмжээ хязгааргїй зовлон эдэлж байсныг бодоход санаж гїйцэшгїй юм.Єнєєг хїртэл ухаараагїй явсан бид уучилшгїй хїнд ялтай ажгуу.Єнгєрсєн їеэ бодохоор харанхуй шєнє сохор дїлийгээр мунгинан тэнїїчилж явсан мэт.Согтуу хїмїїн галзуу мэт агсран , амаараа шороо їмхэн єдєр шєнийг єнгєрїїлэх мэт гэмт явдлаа ойлголгїй єдгєє хїрчээ.Ялж тєгс нєгчсєн бурханы айлдварыг сонсохуйяа тїнэр харанхуй дахь зїїд нойрноос сэрсэн мэт хэмээгээд єєрсдийн тїмэн бурууг ойлгон гэмшиж тєрєл садан, ахмад їе, євгєд дээдэс, эцэг эхээ хїндэтгэн ачлаагїйгээ бодохоос хурсан олны биеийн хєлс асгарч, элэг зїрх нь эмтрэх мэт шимширч, тус тусдаа ”Энэрэлт эцэг эх минї, эдїгээг хїртэл эцэг эхийн асрал хайр, элбэрэл журамыг хариулахыг сэтгээгїй явсан бидний нїглийг єршєєн соёрх.Нэгэн удаа ч болов гэм хилэнцээ гэмшин хїлээх боломж олгон соёрх хэмээлдэн єршєєл энэрэл хїсэмжлээд,
Ялж тєгс нєгчсєн бурханаа хандан єчсєн нь :
- Эрхэм дээд багш минь ээ, эцэг эхийн цаглашгїй их ачлалыг хэрхэн хариулах аргыг айлдан соёрхож хайрла хэмээсэнд , Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдсан нь :
- Шавь нар минь, нэгэнт та бїгд эцэг эхийн энэрэл хайрын цаглашгїйг, тїїний ачилж їл хариулсны гэмийн хїнд бэрхийг ухаарсан тул би бээр та бїхэнд эцэг эхийн ачийг хариулах бэрх ёсыг тодорхой айлдая.
Сайтар сонсогтун.
Нэгэн зїйл: Аливаа хїмїїн зїїн мєрєн дээрээ эцгээ, баруун мєрєн дээрээ эхээ дамнаад Сїмбэр уулын єєд авирахуйд мєрийг нь дамнуурга холгон цоолоод ясанд нь хїрч янгинан євчлїїлж, цус нь нэвчин урсаад хамаг бие, хєл гар нь цусаар будагдсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадах. Мянга тїмэн удаа энэ мэт явсан ч хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл: Алив хїмїїн хоол унд ховор тарчиг їед эцэг эхээ тэжээн тэтгэхийн тєлєє хамаг биеийн махаа огтлон єгч, энэ мэт їйлдлийг мянга тїмэн удаа давтан їйлдсэн ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл: Алив хїмїїн эцэг эхээ эсэн мэнд, амар байлгахын тєлєє залбиран єєрийн хоёр нїдээ ухаж єргєн, энэ мэт їйлдлийг мянга, тїмэн удаа давтан зовсон ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл : Алив хїмїїн єєрийн эцэг эхийн амгалан жаргалангийн тєлєє єр зїрхээ сугалж тарчлан зовж, энэ мэт їйлдлийг мянга, тїмэн удаа давтсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл : Алив хїмїїн эцэг эхийн ачлалыг хариулахын тєлєє халуун моголцог тємрийг залгиж, бїхий биеэ тїлэхээс їл буцан , энэ мэт їйлдлийг хэдэн мянгантаа давтсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж ганц удаа ч їл чадмуй хэмээн айлдсанд,
Тэдгээр тойд тэргїїтэн хурсан олон “Эцэг эхийн ачлал хайрыг хэрхэн хариулах аргыг эс олбоос їнэхээр ичгїїрт хэрэг” хэмээн їзэж бїгдээр Ялж тєгс нєгчсєнєє ийн єчив:
-Эрхэм дээд багш минь ээ,эдїгээ бид ачлалгїй явсандаа їлэмж гэмшмїй.Гэвч хэрхэн эцэг эхийн ачийг хариулж болном, хэлж сурган айлдана уу хэмээв.Ялж тєгс нєгчсєн бээр тэдгээр нєхдєє энэрэн таалж, ачлалгїй явснаа ухааран гэмшиж тэсгэлгїй ихээр наминчлан буйг нь болгоогоод ийн зарлигласан нь :
- Хэрэв та бїгд эцэг эхийн єршєєл хайрыг хариулъя хэмээвэл хэрхэвч энэ мэт зургаан зїйлийг гїйцэтгэх хэрэгтэй.
Анхдугаарт :
Энэ аймгийн номыг бич
Хоёрдугаарт энэ аймгийн номыг їргэлж унш
Гуравдугаар :
Їйлдсэн бїх гэмээ наминчлан боомтолж, буяны їйлд шамд
Дєрєвдїгээрт:
Багш гурван эрдэнийг авралд барин, їргэлжид даган ор
Тавдугаарт:
Ёс журам, шагшаабадыг чанд сахиж хэрхэвч бїї цалгардуул
Зургадугаарт:
Дээдийн номыг їйлдэх мэргэн аргыг дэлгэрїїлэн
Зон олон ардад єєрийн биеэр їлгэрлэн буяны їндсийг тавихтун
Эдгээр зургаан їйлийг сайтар їйлдэж чадваас даруй
Эцэг эхээ хїндэлсэн ачлалт хєвгїїн болмуй
Эс чадваас гурван муу заяа тэргїїтэн
Энэлэлт тамын орноо эргэлзээ їгїй унамуй
Аяа бэрх
Эцэг эхдээ элбэрэл їгїй хїмїїн нїгїїд
Энэ нас барагдсаны эцэст тамын орноо одмуй
Энэ тамын орон бол хєндлєн гулдаар найман тїмэн бээрийн хэмжээтэй , дєрвєн талаараа тємєр хэрмэн тогоо углуулж, биеэ тємєр тээрмээр хэмх тээрэмдїїлэх сэлт цаглашгїй зовлонг амсмуй.
Тэрчлэн хутга мэсээр хагачуулан, гэдэс дотор яс шєрмєсєє тасдуулан сїйтгїїлж, арьс махаа ялзлуулан нэгэн єдрийн дотор мянган удаа тєрж, тїмэн удаа їхэх зовлонг амсагч амьтад бол эцэг эх , євєг дээдсээ хїндэтгэн їзэлгїй арван хар, таван завсаргїй нїглийг дураар їйлдэн, буян нїгэл, авах гээхийг ялгалгїй явсан ачлалгїй хилэнцэт хїмїїс мєн.
Тэндээс Ялж тєгс нєгчсєний энэ зарлигийг сонсоод хурсан олон бїгд эцэг эхийн ачийг їл санан, їл хариулсандаа гэмшин зовниж, нулимс унаган Ялж тєгс нєгчсєнєє ийн дахин сайтар єчив:
-Бид эцэг эхийн ачийг хариулахын тухайд хэрхэхийг дахин тодорхой айлдан соёрх хэмээн єчсєнд,
- Ялж тєгс нєгчсєн бээр :
- Эцэг эхийн ачийг хариулах хамгийн сайн арга бол миний айлдсан энэ номыг тїмэн олонд тїгээн дэлгэрїїлэх явдал мєн.Нэг дэвтрийг ч зон олонд хїргэвэл эрхэм дээд Бурханы ач тусыг хїртэнэ. Арван дэвтрийг тараан дэлгэрїїлбээс даруй эрхэм дээд арван бурханы ач тустай учирна.Энэ номлолыг зуу, мянга, тїмээр дэлгэрїїлэн тарааваас даруй эрхэм дээд тїмэн бурхантай учирна.Аливаа номыг олон тїмэнд хэдийчинээ тїгээн дэлгэрїїлбээс тєдий чинээ олон бурхадын авралд багтана.Эцэг эхийн ачийг олон тїмэнд ойлгуулан тїгээсний буянаар тїмэн бурхан чамайг сахин хамгаалах болно.Эрхэм дээд буяны хїч бурханы адистэдээр эцэг эх чинь Энхжингийн оронд тєрж, баяр цэнгэлийн дээдийг хїртэх бєгєєд тамын орны аюул зовлонгоос їїрд аврагдмуй.
Аая бэрх.Тэндээс их аяга тахимлагууд, хамаг их хуврагууд, тэнгэрийн найман аймаг тэргїїтэн хурсан олон бїгдээр тэсгэлгїй ихээр гэмшин, Ялж тєгс нєгчсєний гэгээн сургааль номлолыг сайтар сонсохуйяа бїх бие нь дагжин чичирч, толгойн їс нь єрвийн босоод Ялж тєгс нєгчсєн бурханы ємнє бїгдээр чин сэтгэлээсээ гэм буруугаа наминчлаад :
“Бид энэ цагаас хойш єнє їїрд хаа явсан ч, мянган бэрх тїмэн бартаа туулхвч, тїсэн хутганы їзїїрт хатгагдан хагалуулавч, бїхий л бие маань няцарт, яс минь хэмхрэвч Бурханы гэгээн сургаалийг хаа явсан ч марталгїй єнє мєнхєд чанад мєрдєн сахисугай.Бидний толгойг сэлэм, жадаар цавчиж байсан ч, биеийг мэст уулын галт хїрдээр дайруулан цусан гол урсгавч Бурханы сургаалийг єчїїхэн тєдий ч їл зєрчсїгэй.Бид мянга, тїм, живаа сумны єєдєєс сєрєн їхэх сэхэхийн їїдэнд хїрэвч Бураны сургаалаас бїї няцсугай.Тємєр цалмаар оосорлуулан хїлэгдэж, чирэгдэн тарчлавч Бурханы сургаалаас бїї ухарсугай “ хэмээн тангараглав.
Тэндээс Аин гавьяат Хотол баясгалант бээр Ялж тєгс нєгчсєн бурхан хаа бїхий тїїнээ алгаа хамтатган мєргєж:
- Эрхэм дээд багш минь ээ, энэ номыг чухам ямар ном гэх буй хэмээхїйд,
Ялж тєгс нєгчсєн бээр хурсан олонд хандан :
- Энэ нь “эцэг эхийн ачлалыг хариулахад бэрх” хэмээгч ном болой.Та бїхэн сайтар сахиж їргэлжид журамлаж явагтун хэмээн зарлиг болсонд,
Хотол баясгалант тэргїїтэн их аяга тахимлагууд, хамаг их хуврагууд хийгээд тэнгэр, хїмїїн ба асур, гинари сэлт хурсан олон бїгд хичээнгїйлэн сонсоод, Ялж тєгс нєгчсєний энэрэнгїй сэтгэлд талархан ертєнц дахинаар баясалцаад бурханы номлосныг илтэд магтан дуурсгавай.
Тэндээс тэд бїгдээр сэтгэлээ шулуутган,” тєрєл бїрдээ эцэг эхийн ачлалыг биширч хїндлэн, Ялж тєгс нєгчсєн бурханы сургаалийг хичээнгїйлэн сахиж эрхэмлэн мєрдєєд, ямагтад шамдах болтугай.Эх болосн зургаан зїйл хамаг амьтны тусын тулд энэ номлол энгїй огторгуй лугаа сацуу амьтан бїхэн дор тїгэх болтугай “ хэмээх ерєєлийг талбисан болой.Єлзий хутаг орших болтугай.
“Дадъяата ум мїни мїни маха мїни шагжа мїни ей суха”
"Эцэг эхийн ачлалыг хариулах гэгээн сургаал" Эмхтгэсэн Г.Пүрэвбат 2010 он. номноос авав.
Ачит эцэг эхийн асрал, хайр агуу бєгєєд нэгэн насанд хариулахад бэрх, ачлалыг хариулахад эс хичээсний гэм нь хїнд хїчир болохыг хїмїїн тєрєлхтєн нїгїїдэд сайтар ойлгуулахын тухайд номлосон “Бурхан багшийн гэгээн сургааль :
1.Ачит эцэг эхийн асрал хайр нь далай мэт гїн, огторгуй мэт уудам, булаг мэт дундаршгїй ариун болой.
2. Эрдэнэт хїмїїний тєрлийг аваад эцэг эхийн гїн их ачлалыг мартаж їл болно.
3.Їр хїїхэд тєрїїлэн тэднийгээ асран тэжээж, тэтгэн бойжуулах нь эргэх хорвоод ээлжлэн тохиох жам ёс мєн.
4. Євєг дээдэс, эцг эхээ ачлан хїндлэх уламжлал гэгч єнє эрт, єдгєє, ирээдїйд ч байх эрхэм дээд ариун ёс мєн.
5. Тээж тєрїїлсэн їрээ асарч энэрэн, элбэрэл хайраар энхрийлэн єсгєх нь эцэг эх бїгдийн ариун їїрэг мєн.
6.Тєрїїлсэн їрээ элбэрэх ёс хийгээд ачит эцэг эхийн гїн их хайрыг хариулан тэтгэх ёсыг умартан самуурваас хэн бээр ч хїнд хїчир хилэнцийн їрээс зайлж їл чадна.
7. Дээдийн номын ёсыг мэдэж, хїндлэн дээдэлдэг гэр хотлын эрдэм билгээс элбэрэл журамт хїмїїн тєрдєг.
8. Оюун тєгс хїмїїн бїї хэл араатан жигїїртэн ч їрээ тэжээж тэтгэж, арчлан хамгаалдгийг бїї март.
9. Эцэг эх, їр хїїхэд бол угаас яс , махны тєрєл байдгийг хїн болгон байнга санаж явах ёстой.
10. Хїргэн бэрийн хувьд, насан туршийн ханийг нь элбэрэл хайраар єсгєсєн эцэг эхээс єєр гїн их ачтан їгїй тул хадам эцэг эхийг єєрийнх мэтээр хїндэлбээс зохистой.
11. Тэжээн бойжуулах ачлал бол албадлага биш, харин хувь заяаны илэрхийлэл мєн.
12. Хїн луу болохыг хїсэх нь хоосон санаархал тєдийн адил хїмїїн бїхэн єєрийн їйлдсэн їйлийн їрд зохилдон амьдардгийг сана. тэргїїтэн арван хоёр бадаг бол эцэг эхийн ачлалыг хариулах шиг бэрх зїйл їгїйг номлосон эхний сургаал болой.
Гурван цагт заларсан хамаг бурхад, боди сэтгэлтэн хийгээд брадигабуд, ширвага нарт мєргємїй.Ийн хэмээн миний сонссон нэгэн цагт Ялж тєгс нєгчсєн Шагжаан чадагч бурхан бээр Гэрэлт ойн Хотол баясгалант хїрээний сэргээх цэцэрлэгт элдэв зїйл мод эцэгїїд ургасан, олон шувууд чуулсан бєгєєд їзэсгэлэнт цєєрєм булагтай тийм дээд орон тїїнээ хоёр мянга таван зуун аяга тахимлаг, гурван тїм найман мянган боди сэтгэлтэн нарын хамт нэгнээ суун авай.
Нгэн єдєр Ялж тєгс нєгчсєн бээр тэдгээр их аяга тахимлаг, хамаг их хувраг нарыг удирдан ємнє зїгт нэгэн довцогт толгойд заларч одохуй цагт замын хажууд хєсєр хэвтэх хїмїїний хэсэг овгор хувхай яс нугуудыг Ялж тєгс бээр болгоон саатаж, тэр яснаа алгаа хамтатган сєгдєж, тахигдахууны дээд болгож хичээнгїйлэн ёслон мєргєв.Тахигдахууны дээд болгож мєргєсєн эл учра Бурхан бээр эс зарлигласанд, тэдгээр нєхєд болон Хотол баясгалант бээр Ялж тєгс нєгчсєн бурханаа сайтар хандаад, ийн хэмээн єчив єє :
Ялж тєгс нєгчсєн та гурван орны их багш
Дєрвєн нєхдийн эцэг болж
Хамаг тєрєлхтєн танд мєргєн хїндлэх атал
Эдїгээ энэ мэт хєсєр хэвтэх хувхай яснаа
Энгїй тахигдахууны дээд болгон мєргєсний
Эрхэм учир юун буй, ёс нь юун буй хэмээвээс
Ялж тєгс нєгчсєн бээр
Хариу таалан нэн даруй зарлигласан нь :
Аяа бэрх. Хотол баясгалант аа
Та нарын асуусан чинь маш сайн, сайн
Та бїгд намайг даган гэрээс сайтар гарч
Тойн болон номд хичээсээр єнє удсан тул
Энэ мэт зарим ёсыг їл мэдмїй зэ
Энэ овгор шороон дор орших хувхай яс бол
Эцэг євгєд, дээсийн минь яс болой
Аль ч газрын хїмїїн байсан ураг удам
Эцэг эх, євєг дээдэстээ мєргєхгїй байх хэн байх
Эцэг хийгээд эх нь тахигдахууны дээд тул
Эдгээр яснаа би ч ийн хичээнгїйлэн залбирч мєргєлєє
Ай Хотол баясгалант чи эдгээр яснуудыг одоо
Эр эмээр нь ялган хоёр хэсэгт хуваахтун хэмээсэнд,
Амин гавьяат Хотол баясгалант бээр хариу єчсєн нь :
Эр эм хїмїїс ертєнцєд амьдарч ахуйдаа
Эдлэх ємсєх, зїс царай,єнгє нь цєм адилгїй тул
Эрх биш хармагц ялгагдан танигдах буюу
Эр хїн нар, салхинаас халхлах малгай тавьж
Урт цамц биедээ ємсєн, дээлээ ямагт бїслээд
Урт тїрийт гутал углан, тэгш чимж хувцаслах бєгєєд
Эм хїмїїн бїхий л биеэ їзэсгэлэнтэйеэ чимэглэн
Агь даль, хїжсийн їнэрт усыг биедээ цацан
Анхилам сайхан їнэрт оо энгэсэг тїрхээд
Баясгалант царайгаар бїхнээ учрах болой
Ийммйн учир эр, эм хїмїїнийг їтэр ялган таних буюу
Эцэстээ энэ мэт їхэн егїїтээд
Цєм ижил хувхай яс болсонд
Эдгээрийг хэрхэн таньж ялгах хэмээсэнд
Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдсан нь:
Эр хїмїїн ертєнцєд амьдарч ахуйдаа
Эгнэгт буяны їйл, ном сургаал ач тусыг сонсон
Гурван эрдэнэд ямагт хичээнгїйлэн залбирч
Зовлонгоос гэтлэн арга увдис зэрэг
Энэ наснаа сайн їхэн егїїтсэн хойно ч яс нь
Хаш мэт ариун цагаан, хїндийн жин их байдаг болой
Харин эм хїмїїн бээр янаг хайрын сэтгэлд автагдан
Хорвоо ертєнцийн олон їйлнээ живж алгасраад
Хїї, охиныг олныг тєрїїлж, тэднийг бойжуулан
Хайрлан энхрийлж, цагаан сїїгээрээ тэжээн тэтгэсээр
Ханьцашгїй гурван эрдэнээ залбиран мєргєх
Дээдийн номын дууг сонсох нь їлэмж хязгаарлагдмуй
Алинаа тєрєх їхэхийн эхлэл эцэсгїй орчлон їїнд
Амьтан нэжгээд бїр єєрийн эх болсон їїгээр жишин
Ачлан хєхїїлсэн сїїг хамтатган хурааж їйлдвээс
Аяа хамаг их далайн уснаас хавьгїй їлэмж бєгєєд
Асран нэгэн їрээ тэжээсэн сїї нь найман дэнгээс илїї болой
Явдал мєр иймийн тул эхийн бие тєдий чинээ турж эцэн
Яс, чємгєндєє хїртэл хорогдон хомстохоор їл барам
Їхсэний дараа тїїний ясны єнгє нь харлан
Їлэмж хєнгєн болж, дотор тал нь самбай мэт сиймиймїй
Энэ мэт эр эм хїмїїс яс, мах, цусаараа ялгаатай бєгєєд
Эцэст їхсэний дараа цєм хувхай яс болон хувирах боловч
Эгнэгт ийм их ялгаатай байдгийг анхаарагтун хэмээн Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдахыг сонсоод хурсан олон эхийн элбэрэл хайрын агуу ихийг бишрэн уярч “ Бид хїн болж тєрєєд, єдий зэрэгтэй явж байгаа нь їнэхээр эхийн минь ачлал.Биднийг єсгєх гэж зовсных нь їр шим юм даа” хэмээн нулимс асгаруулан, энэ их зовлон зїдгїїрийг бага боловч нимгэлэн ачийг нь хариулж чадаагїйдээ шаналснаас дотоод зїрхийг нь хутгаар сийчих мэт сэтгэл нь тэсвэрлэхийн эрхгїй хєндїїрлэн єчсєн нь :
- Ялж тєгс нєгчсєн бурхан минь ээ, номлон соёрх.Энэ мэт энэрэлт эхийн цаглашгїй ачлалыг хэрхэн ойлгож, яахин хариулах буюу хэмээхэд, Ялж тєгс нєгчсєн бээр:
- Аяа бэрх.Та нар миний єгїїлэхийг сайтар сонсогтун.Эх хїн жирэмслээд, арван сарыг єнгєрєєн дуустал явдал суудал, идээ ундаа, ярих хэлэх, сэтгэх бодох бїхнээ хянаж, хэвлий дэх хїїхдээ эсэн мэнд тээн тєрїїлэхийн тєлєє хязгааргїй их зовиур зїдгїїрийг эдлэн шаналж, їлэмжийн их тэвчээр хїлцлээр єнгєрїїлдгийг їгээр хэрхэн єгїїлэх.Учир юун хэмээвээс:
Умайд хїїхэд оршин ахуй їед эх бээр
Ундаа, идээ ихэд халууныг шїтвэл
Галын халуун їнс нурманд орсон мэт хїїхэд нь
Гашуун зовлонд нэрвэгдэн энэлмїй
Идээ, ундаа ихэд хїйтнийг шїтвэл хїїхэд нь
Их мєсєн хонгилд орсон мэт дааран зовох
Хїнд їїрэг эх нь їїрвэл ууланд дарагдсан мэт болох
Харайн гїйхэд нь хавцал халилд унах мэт айх
Харин буруу хурьцал хийвэл хїїхэд нь
Хоёр хадны завсар хавчуулагдсан мэт зовох тэргїїтэн
Элдэв зїйлийг амсдаг тул їрээ халамжлах их хайраар
Эх бээр эдгээрийг хорин цээрлэхийг зовлон хэмээн їл їзмїй.Эцэг эхийн гэмгїй дусал ба цусанд таван махбод цугларч хїїхэн хэвтшинд їр болон тогтох бєгєєд таван махбод цугларах нь : Шороогїй бол бие бїрдэхгїй, усгїй бол бойжихгїй, огторгуйгїй бол бойжих суурь їгїй болмуй. Ийн тогтож жирэмсэлсний шєнє эхийн хїсэл ханаж, бие нь алжаан хїндэрнэ.Умайд орших їрийн мах цус, цул сав нь эхээс, уураг тархи, яс, нугас нь эцгийн дуслаас, эрхтний мэдрэл нь бие бїтэхийн дагуу аяндаа бїтнэ.
Усан махбодоос цус, хэл, амт, чийг нойтон їїснэ.Гал махбодоос илч їїсч, єнгийг тодруулан нїдийг бїтээнэ.Хий махбодоос амьсгаа, арьс, хїрэлцэн мэдрэл їїснэ.Огторгуй махбодоос сїв, чих, дуу, сонсох мэдрэл їїснэ. Энэ мэт арван сарын дотор умайд агч ураг хийн хїчээр єсєн бойжих бєгєєд хїйс боловсорч хїїхэн хэвтэшний баруун, зїїн судастай хїй барилдан самсайн шимийг тїшиглэж, хїїхдийн бие эхийн идээний тунгалагаар єсєх нєхцєлийг дараалан єгїїлсїгэй:
Нэг дэх сард, хїїхдийн їр хєврєл їїсч, эхийн саванд євсєн дээрх шїїдрийн мєхлєг шиг наалдан єтгєрдєг болой.Энэ нь хїїхдийн хувь заяаны эхлэл болмуй.
Хоёр дахь сард, ерийн нэгэн сїї єрємтєх мэт бєєм бїрэлддэг ажээ.
Гурав дахь сард, дотроо элдэв бїрэлдвэр бїхий бєєрєнхий цогц болж царцан тогтоно.
Дєрєв дэх сард, арай гэж хїний жижигхэн дїрс бїрэлдэн тогтоно.
Тав дахь сард, хїїхдийн чухал эрхтнїїд буюу толгой, хоёр гар, хоёр хєл буй болно.
Зургаа дахь сард, хїїхдэд зургаан зїйлийн цэвэр амьсгалын нїх сїв нээгдэнэ.энэхїї зургаан зїйл бол чих, нїд, хамар, ам, хэл, сэтгэл, мэдрэл зэрэг болно.
Долоо дахь сард, хїїхэд єсч, гурван зун жаран хэсэг ясны їе, найман тїм дєрвєн мянган їсний сїв бий болдог.
Найм дахь сард, хїїхдийн уураг тархи боловсорч, хоёр нїд, хоёр чих, хамрын хоёр нїх, ам, хошного, шээсний сїв, тэргїїтэн цєм нээгдэнэ.
Ес дэх сард, хїїхдийн хєдєлгєєн нэмэгдэж, хоёр гар, хоёр хєлєєрєє їргэлж єшиглєн гол таслах шахам тарчилган зовооно.Тэрчлэн эхийн бие уул мэт хїндэрч, явах суух, хэвтэх босох, идэх уухад ч їлэмж хїнд хэцїї зовлон зїдгїїртэй болмуй.
Арав дахь сард, хїїхдийн бїх эрхтэн бїрэлдэн гїйцэж тєрєхєд бэлэн болох бєгєєд гадагш гарах хїсэл оюун тєрєєд аяндаа хєнгєрєхєд боловсронгуй болсноор умайн оронд муухай їнэр хийгээд ариун бус їзэгдэл гарна.Энэ мэт умайн доторх хїїхэд нярайлах болоход эхийн бие ихэд алжаах бєгєєд хїїхдийн байршил дорогшлохуйд бєгс хїндэрч, ууц нуруу бэлхїїсээр євдєн хэвлий давсаг орчмоор їлэмж хєндїїрлэн умай нээгдэж байн байн шээс хїрч, хэвлий нь эвэршээн тэсгэлгїй ихээр хїчтэй євдєнє.Ийнхїї арван сар болмогц їйлийн хий хэвлий дэх хїїхдийн толгойг урвуулснаар хїїхэд хэвтэшнээсээ бууж тєрєхїйд эхийн умайнаас ус, цус холилдон гол горхи мэт урсана.
Хэрэв хїїхэд дэндїї мярайлсан бол сар нь гїйцэвч нярайлахда хїчирдэнэ.Урвуу арилгагч хийн хїч муудвал нярайлахад удах буюу хий эрт хагарч цус их їзэхэд хїрснээр нярайлах нь удаашрах болмуй. Буянаар ирсэн ачлалт їр болбоос урсаж байгаа ус, цусны хамтаар хялбархан дошилж, умайн їїдээр гар хєлєє тэнийлгэн гарч эхээ ихэд зовоолгїй тєрдєг боловч
Нярайлахын цагт зїїний сївэгчээр татах буюу
Арьсыг амьдаар нь хуулах лугаа адил
Маш ихээр энэлэн зовох бєгєєд
Махыг нь батгана бээр идэж, хатган їйлдэх мэт
Хїчир зовлонг амсан гадагш гярайлна.
Энэрэнгїй сэтгэлээр бїлээн усаар зєєлєн угаавч
Буцламгай ширэмд хийсэн мэт зовлонг амсах
Зєєлєн гарааг энхрийлэн хїрэвч
Болжморыг харцага шувуу шїїрсэн мэт
Зєєлєн єлгийд халамжлан тавивч
Єргєст нїхэнд оруулсан мэт
Зовлонгийн хатууг ихээр мэдэрмїй.
Амаржсаны дараа эх нь зовлон багатай тэнхэрдэг боловч хилэнцэт їйлийн їрээр ирсэн їр бээр эхийн хэвлийг гар хєлєєрєє єшиглєх, нудрах, маажих зэрэгт эхийн гэдэс, сав суулганы махыг мянган хутгаар сийчин огтолж,тїмэн сумаар харван, элэг зїрхийг нь базах мэт аймшигтєвдєлт мэдрэгдэн, тэсвэрлэхїйеэ бэрхээр зовон тарчлавч тэр их зовиур зїдгїїрийг хїлцэнгїйгээр шїд зуун тэсвэрлэж даван гарах нь їхээд боссонтой адил болюу.Тэр ч бїї хэл , ариун хэвлийг нь тасдан, алтан амийг нь аван тєрєгсєд ч бий.энэ мэтээр эхээ тїмэн давхар зовоож тєрсєн їр хїїхэд бологсод бээр эхийн ачийг єчїїхэн ч умартаж їл болмуй.
Халилт сансарт дахин дахин эргэж тєрсний авьяасаар
Араатан гєрєєс, жигїїртнээс янагшид
Їрээ асрахуй сэтгэл аяндаа тєрдєг жамтай тул
Їїнээс їлэмж ачлалаар олонтаа тэтгэсэн ачийг нь
Їргэлж хїмїїн бїгд санаж явах ёстой
Їлэмж зэрлэг адгуусны тєрлєєс
Їнэхээр дээгїїр тєрєлхтєн гэдгээ байнга сайтар санаж явагтун. Ємнєх сургаалийг ахиулан задалж шинжлээд энэрэлт эхийн ачлал хэмжишгїй , буяны їндэс нь асар гїн болох єршєєл хайрыг дахин єгїїлбээс :
Нэгдїгээр, бїрэлдэж буй їрээ бїтэн тээхийн тєлєє їзэмж гоо байдлаа ч умартан зїтгэсэн їзэсгэлэн тєгєлдєр ачлалт хайр.
Хоёрдугаарт, тэсэшгїй ихээр хямран зововч гагц їрээ эсэн мэнд тєрїїлэхийн тєлєє бие, сэтгэлээ шулуутган зоригдох баатарлаг их ачлалт хайр.
Гуравдугаарт, їхэх сэхэхийн заагт їлгэрлэшгїй ихээр туйлдан зовсон ч їрийнхээ дууг сонсон элгэндээ тэврэхийн тєдийд шаналал їхнээ хоромхон матрах єршєєл дїїрэн ачлалт хайр.
Дєрєвдїгээрт , нялх балчир їрээ эгшин тєдийд ч їл мартан хайрлан амгаал , буй бїхнээ харамгїй зориулах єглєгч их ачлалт хайр.
Тавдугаарт, єсгєж буй їрийнхээ эрїїл мэнд, амгалан жаргалангийн тєлєє єєрийн тав тухыг тєгс умартан зїтгэх энэрэнгїй халамжит халуун ачлалт хайр.
Зургадугаарт, гагц тєсєн їрээ сайхан муухайд їзэн сэжиглэхийн сэтгэл їгїй, улам улмаар арвитган хайрлах дундаршгїй их ачлалт хайр.
Долоодугаарт, тєрїїлсэн їрийнхээ єв тэгш байдлын тєлєє їзэмж тєгєлдєр залуу насаа зориулсан ч єр нэхэн гоморхдоггїй єгєємєр их ачлалт хайр.
Наймдугаарт, алсад одсон їрээ санан санан шаналсан ч, аз заяа тєєргийг нь даатган бурхан шїтээнд залбирахаа агшин тєдий ч мартаагїй асрал буянт их ачлалт хайр.
Есдїгээрт, єчїїхэн тєдий зовлон їрд нь тохиохоос айж, єєдєсхєн їрийнхээ тєлєє єєрийн амийг ч золихоос буцахгїй єр нимгэн агуу ачлалт хайр.
Аравдугаарт, насан єндєр болсон ч нялх балчир мэт їзэн, хаана ч явсан халамжлан хамгаалах хязгааргїй єнє мєнхийн ачлалт хайр аа гэх зэргээр Ялж тєгс нєгчсєн бурхан бээр эцэг эхийн ачлал хайрын гїн ихийг агуу ихэд магтан дуулж дахин айлдсан нь :
Нэгдїгээр магтаал , Їзэсгэлэн тєгєлдєр ачлалт хайр
Эрдэнэт хїмїїний биеийг авч эцэг эхийн їр болон тєрєх нь олдохуйяа бэрх заяа мєн.Зургаан зїйл тєрлєєс їхэн егїїтээд муу заяанд одох нь их шороо лугаа адил.Тэндээс сайн заяанд тєрєх нь хумсны їзїїр дэх тоос лугаа адил буюу.Тэр дундаас найман чєлєє, арван учрал бїрдсэн эрдэнэт хїмїїний тєрлийг сайн, муу заяа хоёулангаас ч олоход бэрхтэй. Замбу тивийн хїмїїний тєрєлд тєрснєєр хэмжээлшгїй зовлон эдэлдэг хэдий ч гурван санваар гурвуул тєрдєг, орчлонгийн хотол чуулган бїгдийг бїтээн чаддаг , тус тус ялган онох билиг хийгээд орчлонгоос уйсах боди сэтгэл тїргэн тєрдєг, буян нїглийн їйлийн їрийг їзэх, номонд тєгс боловсорч чаддаг онцлогтой учир сая живаа галавт ч олоход бэрх дээд тєрєл бєлгєє.Товчилбоос, ахуй їйл хийгээд эцсийн тус бїгдийг шїтээнгїйгээр бїтээж чаддаг тул болой.Бусад гурван тив болон хїсэлт тэнгэр нар энэ мэт бус болой.
Иймээс зам мєрийг анхлан бїтээх эрхэм дээд нь хїмїїн заяа мєн.Энэ мэт олдохуйяа бэрх тєрлийг эцэг эхийн ачлалаар авч, эхийн ариун хэвлийд тєрєл олсноос хойш таван сар єнгєрєхєд хїмїїний таван цул, зургаан сав, зургаан сар єнгєрєхїйд нїд, чих, хамар, ам, хэл, оюун ухааны їїд нээгдэн зургаан гайхамшиг бїрдэлдэнэ.
Хэвлий дэх хїїхэд єдрєєс єдєрт, сараас сард улам томорсноор тээж яваа эхдээ уул мэт дарамт болон хїндэрч, хїїхэд хєдлєхєд газар дэлхий доргин, салхины аюул гарах мэт болмуй.Гэвч эх бээр хїїхдээ амь мэт хайрлан амар мэнд тээхийн тулд бїхий санаа бодлоо зориулан анхаарал тавиад єєрийгєє гаргуунд нь гаргадаг. Энэ мэт эдийн сайныг эдлэх тэргїїтэн буй бїхнээсээ татгалзан, гоё сайхан дээл хувцсаа далда хийж, єнгє їзэмжээ анхааран арчлахаа ч умартаж єдрєєс єдєрт бие нь улам ядран доройтмуй.
Хоёрдугаар магтаал, Баатарлаг их ачлалт хайр
Хїїхдээ тээх хугацаа дуусан нярайлахын ємнє бээр хїнд євчин туссан мэт дєрвєн мєч нь тэнхээ чадалгїй болж, єдєр болгон толгой нь эргэн, нїд нь эрээлжлэн харанхуйлж, , сэтгэл нь тогтворгїй болж “ Яаж тєрнє дєє” гэхээс айдаст автдаг.Энэ мэт хэдий єєрєє зовсон ч “ Би яах вэ, хїїхдээ л эсэн мэнд тєрїїлчих юмсан” хэмээн бодож, тїїндээ бїхий л анхаарлаа тавьж, гагц їрээ гадны элдэв хорлолоос хамгаалан єсгєхєд сэтгэлээ чангатган зоригдмуй.
Гуравдугаар магтаал, Єршєєл дїїрэн ачлалт хайр
Эх хїн їрээ тєрїїлэхийн тулд хїч тэнхээгээ асар ихээр шавхан тамирддаг бєгєєд таван цул, зургаан сав нь тасран салж буй мэт тарчлан зовж, хэсэг зуур бїрэг бараг болонухаан алдах ба эгээтэй адгуус нядалж буй мэт маш их цус, усыг булгийн ус мэт урсган байж нярайлмуй.
Хїїхдээ тєрїїлэхийн зовлонгоос амьдгарсан эх хїн сэхээрэн ухарах їедээ юуны ємнє тєрсєн їрийнхээ час хийн уйлах дууг сонсоод бїхий л зовлонгоо умартан їрээ хайрлах сэтгэл нь їлэмж ихээр оргилмуй.Эх бээр эсэн мэнд тєрсєндєє сэтгэл нь баясч нялх їрээ элгэндээ наан тэврэхдээ нїїр дїїрэн мишээл тодруулан , їрээ хайрласан агуу их хайр нь нїдэнд нь инээмсэглэл болон тодорч, тєрєхийн хїчир євдєлт зовлонгоо нэгэн агшинд мартах ажгуу.Ийн хэсэг хугацааны дараа биеийн алжаал дахин сэргэж євдєх боловч їрээ гэсэн асар их энэрэл хайраар євдєлт, зовлонгоо їл хайхран їрийнхээ тєлєє алжаал, зїдрэлээ умартан сэргэн тэнхээрдэг болой. Ер тєрсний дараа сав агших, бие нялхрах, хойдох тїдэх, хоол тэжээлийн боловсролт єєрчлєгдєх тэргїїтэн тоочиж баршгїй олон давхар зовлон учирмуй. Дєрєвдїгээр магтаал, Єглєгч агуу ачлалт хайр
Тєрїїлсэн їрээ далай мэт их хайраар цаг ямагт хайрлан халамжлахдаа хємсєг зангидан тээршаадаггїй эцэг эхийн дундаршгїй тэр их хайрыг їгээр дїрслэхийн аргагїй зузаан юм.Зєвхєн їр хїїхэд нь дулаан , цатгалан байвал єєрийн єлсєж ундаасах, даарч бээрэхийг їл тоон сэтгэл хангалуун болж, хїїхдийнхээ баяр жрагал, амар амгаланг єєрийнх мэт баясан цэнгэгч нь гагцхїї эцэг эх болой.
Тавдугаар магтаал,
Халамжлалт ачлалт энэрэнгїй халуун хайр
Эцэг эх бээр їр хїїхдээ єсгєж єндийлгєхийн тулд олон зовлонг сэтгэлийн хатаар давах хэрэгтэй болдог.Хїїхэд нь ялангуяа нялх балчир їедээ асар их хайр халамж, асаргаа сувилгаа шаарддаг тул идэх хоол, унтах нойроо ч умартдаг. Унтаж буй їрээ айн цочиход нь єєрєє цочиж, орондоо шээхэд нь дуг нойроо хугаслан хуурайлж, норсон газар нь єєрєє хэвтэж унтахдаа їл бэрхшээн, гоморхох сэтгэл ер їл тєрмїй.Хїїхдээ хєхїїлэн єсгєж байгаа эхийн хайр халамж нь юугаар ч сольшгїй шим, амьдралыг тэтгэгч ариунаас ариун рашаан билээ.Эхийн хоёр гар бол нар, салхинаас хамгаалагч нємєр нєєлєг, амар амгалангийн хамгаалалт буюу .Эцэг эх бологсод їр хїїхдийнхээ идэж уух, унтаж амрах байдлыг байнга шинжиж, эрїїл энх, тїргэн бойжиж байвал эх хїний сэтгэл ханаж єєр юуг ч хїсэж шаарддаггїй болой.
Зургаадугаар магтаал, Дундаршгїй их ачлалт хайр
Элбэрэлт эхийн гїн их ачлал нь газар мэт
Эцгийн єндєр их ачлал нь тэнгэр мэт болой
Хамаг бодосыг боловсруулан амьдруулагч газар дэлхийн адилаар эх хїмїїн нь їр хїїхэд олныг тєрїїлж асран бойжуулмуй. Эцэг эх хїмїїн нїгїїд хайр халамж, сэтгэл санааны хувьд адил бєгєєд тєрїїлсэн їр нь хэчнээн муухай байсан ч сайханд сэтгэж, ялангуяа хїїхэд нь євчин зовлонтой, тахир дутуу, согог эмгэгтэй болбол эрїїл саруул байхад нь хайрлаж байснаасаа чилїї ихээр хайрлан , арчлан халамжилж, сэтгэл зїрх нь ямагт эмзэглэж байдаг.Эцэг эх хїмїїний хувьд їр хїїхэд нь голт зїрхэн сэт бєгєєд сэтгэлийн гїнээс догдлон, хайрлан халамжилж єсгєсєн ачлал гавьяа нь їлэмж их тул хамгаас дээдлэн хїндэтгэвээс зохистой.
Долоодугаар магтаал,Єгєємєр их ачлалт хайр
Эх хїмїїн идэр залуу насандаа
Алтан модны мєчир нахиа мэт биетэй
Ариун лянхуа цэцэг мэт сайхан царайтай
Ухаа ягаан єнгийн уруултай
Ува модны шинэхэн навч мэт хємсєгтэй
Дэлгэр сэргэг оюун ухаантай
Дэвжиж бадарсан цог жавхаатай
Дун цагаахан зєєлєн арьстай байдаг ч
Їрийнхээ тєлєє мєнхєд шаналсаар
Їзэмжит цэцэг мэт сайхан царайд нь їрчлээс сууж
Єдєр шєнєд хир буртгийг нь їргэож цэвэрлэсээр
Єнгєлєг сайхан арьс нь гэмтэн шархалмуй
Їнэхээр эрдэнэ мэт залуу идэр насаа
Єєдєсхєн їрдээ л зориулан єнгєрєєснєєр
Їїрдийн зовинолт, ядаргаа дїїрэн царайтай болон хоцордог
Єгєємєр ачлалт эхийн сэтгэл агуу бєгєєд хїндэтгэлтэй
Наймдугаар магтаал, Асрал буянт их ачлал хайр
Хайрт хїмїїн нь орчлон хорвоог орхин одоход элэг зїрх эмтрэх мэт шаналан зовохын адилаар эх хїмїїн бээр їрээ алс одоход сэтгэл нь ихэд чилээрхэн зовдог тул эх їрийн амьдын хагацлыг єгїїлэх юун.Тєрж єссєн нутаг орноо орхин алс холд одсон хїїгээ эсэн мэнд байхыг ерєєн суух эцэг эхийн сэтгэл ч харь холд хадагдан, нэгэн єдрийн ємнє боловч даруй тїргэн эргэн ирэхийг хїсэн бурхан шїтээндээ цаг їргэлжид залбиран даатгамуй.Їр хїїхэд нь чимээ алдран олон жилээр сураггїй болоход эцэг эхийн сэтгэл цаглашгїй ихээр шаналан хол ойрын барааг єдєр шєнєгїй саравчлан нулимсаа урсган хїлээдэг.Эцэг эх бээр ор сураггїй болсон їрийнхээ хойноос элэг зїрх эмтэртэл энэлэн хайлах нь ойн хїн гєрєєс гагц їрээ алдаад орилон шаналах мэт чулуун зїрхийг ч уяраам ажгуу.
¬Есдїгээр магтаал, Єр нимгэн агуу их ачлалт хайр
Эх хїмїїний энэрэл хайр гїн их болой.Хїїхдээ бїдэрч унахад нь єєрєє унасан мэт бие сэтгэл нь зовж, євдєхєд нь єєрєє єрсєж євдєх мэт шаналан, эцэстээ їхэлд тулбал
ємнєєс нь їхэхээс їл буцан эрхэмлэн энхрийлсний хэмжээ цаглашгїй бєгєєд їр хїїхдэд нь єчїїхэн зовлон тохиоход энэрэлт эх нь єдєр шєнєгїй бурхан тэнгэртээ залбиран даатгаж, “Їрйин минь зовлон надад иртїгэй” хэмээн мєргєдєг юм.Хїїхдээ гэрээс алсад явахуйд эхийн хайр энэрэл ямагт тїїний хамт явж, даарч бээрэх, єлсєж ундаасах зэрэг зовлон тохиолдохоос айн сэрэмжилж їрийнхээ тєлєє аль сайн ерєєлийг тавин їргэлжид залбирах ажгуу.Хэрэвзээ їрдээ єчїїхэн тєдий зовлон тохиолдсоныг сонсвоос хоол унднаас гарч , амгалан тайван сууж чадахгїй стэгэлээр асар их шаналдаг буюу.
Аравдугаар магтаал, Єнє мєнхийн ачлалт хайр
Эцэг эхийн ачлалт сэтгэлийг нар сарны гэрэл хамаг газар дэлхийг єнє уртад гийгїїлэхтэй адилтгаж болно.Їрээ хайрласан эцэг эхийн сэтгэл тэднийгээ хаа явсан ч цаг їргэлжид хамт байж, суух босох тїр хоромд ч ямагт бодож санасаар байдаг буюу.Зуун нас зооглосон эцэг эх нь наян настай їрээ ч балчир хїїхэд мэт санаж, хайр халамж нь дундралгїй цаг ямагт энхрийлсээр байдаг. Ачлалт эцэг эхийн єршєєл хайрыг їнэхэр єгїїлж баршгїй, энэрэл хайрын дээд нь болой гэхчлэн эцэг эхийн арвин их єршєєл хайрыг Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдаж дуусаад дахин зарлигласан нь:
Аяа бэрх.Эгэл олон тєрєлхтний зарим бээр ааш зан сайхан, эелдэг даруу байхад зарим бээр сэтгэл санаа догшин хэрцгий, мулгуу тэнэг байдаг.Эцэг эхийн єршєєл энэрэл огтхон ч боддоггїй бєгєєд эцэг эхдээ хэрхэн хандаж буйгаа ч їл мэдэх мунхагийн дээд муу хїмїїс буй. Эцэг эхийн ачлан тэжээсэн ариун хайрыг умартаж їлэмжийн их ачийг нь бачаар хариулагч элбэрэл журамгїй, ачлалгїй тэдний байдал нь эцэг хийн сэтгэлийг їнэхээр их эмтрїїлдэг.
Хэвлий дэх їр нь єдрєєс єдєрт, сараас сард томрохын хэрээр сууж босох амаргїй, идэж уух, амрахад хэцїї болж хїнд євчинд нэрвэгдсэн мэт санагдавч эх бээр їрээ амь мэт хайрлан, амар мэнд арван сар тээхийн тєлєє єєрийн зовлонгоо огоорч єнгє їзэмжээ гаргуунд нь гарган явсаар нярайлдаг.Цаглашгїй их зовлонг амсан тєрїїлсэн їрээ тэтгэж арчлахад хэчнээн хїнд бэрх байлаа ч биеэсээ салгалгїй энгэртээ наан элгэндэ тэвэрсээр гар хєл нь євдєн чилж байсан ч зовлонд тоолгїй, гагц їрээ харан баясах сэтгэлээр амирлагч эхийн хайрыг сайтар санагтун.
Тэрчлэн нялх балчир їрийнхээ хир буртагийг угаан цэвэрлэх, орондоо шээхэд нь нойроо хугаслан хуурайлж, норсон газарт нь єєрєє хэвтэн биеийн илчээрээ хатаах тэргїїтэн олон зовлонг эдлэвч бэрхшээн шантрах сэтгэл їл тєрнє. Эх хїн єєрийн биеийн цус, шимээс боловсорсон ариун сїїгээ гурван жилийн турш їрдээ харамгїй хєхїїлэн тэжээсээр єєрєє турж эцдэг байна.
Дєнгєж тєрсєн нярай їр нь єсєн торниж, тїїнээс нас бие гїйцэн эрийн цээнд хїрсэн ч эцэг эх нїгїїд їрсээ ямагт асран халамжилж, дээд хїмїїн болгохоор сурган хїмїїжїїлж тэднийгээ ажмл тєрєл, гэр оронтой болтол нь санаа тавин сэтгэлээ чилээсээр байдаг.Їр хїїхэд нь євчилбєл эцэг эхийн сэтгэл ихэд хямарч тїїний тєлєє єєрєє євдєн чилээрхдэг юм.Харин їр нь эрїїл саруул болмогц сэтгэл нь амирлаж, биеийнх нь шаналал ядаргаа аажмаар илааршин тэнхэрдэг байна.Энэ мэтчилэн эцэг эх бологсод хэчнээн их зовлон зїдгїїр амслаа ч гагц їрээ л торниулан бойжуулахын тєлєє хамаг сэтгэлээ зориулдаг.
Гэтэл зарим бээр єсч том болмогцоо ах эгч, ахас ихэсийг хїндлэх ёс жаягийг їл анхаарч, эцэг эхээ асарч хамгаалах, сургаал захиасыг даган биелїїлэх ёсыг зєрчин эцэг эхээ эсэргїїцэн єгїїлэл тавих, хэрэлдэх, улмаар эцэг эхдээ дайсагнаж гэр доторх настан хїнийг “Хєгшин зєнєг” хэмээн доромжлох, ах эгч, дїї, тєрєл саднаа ч їл тоон гар зєрїїлэх тэргїїтнээр хїний ёс журмыг алдан, хилэнц нїглийг ихээр їйлдсээр эцэг эхээ сэтгэлийн хїнд євчинд автуулдаг байна.
Зарим бээр эрдмийн мєр хєєвч ахмад настан, багш, эцэг эхийн сургаалийг їл тоон ихэд эсэргїїцэн зєрчєєд, гэр орноосоо єєрийн дураар холдон тэнїїчилдэг. “Би бїхнийг мэдэж байна” хэмээх сэтгэлээр омогшин бардамнаад, эцэг эх садан тєрлийн сургаалийг їл авна.Цаашид энэ муу чанар нь лавширснаар хїн чанаргїй, харгис хэрцгий, єштєн дайсан мэт нэгэн болоод ураг тєрлєєс эгнэгт холдон, єдєр хоног єнгєрєх тусам їнэн худал, авах гээхийг ч ялгахгїй болсноор єєрєє єєрийгєє хорлон мунхагийн туйлд хїрнэ.Улмаар муу хїмїїстэй нийлж эх нутаг, элгэн саднаа ч огоорон алсад одож, худалдаа наймаа тэргїїтэн элдвийн їйл эрхэлсээр эрдэнэт хїмїїний биеийг барж єтєлнє.Заримууд нь харийн нутагт эхнэр авч, унасан газар, угаасан ус, тээж тєрїїлээд тэтгэн єсгєсєн эцэг эхийг умартан, тэднийхээ элбэрэл хайрыг хэрхэн хариулах тухай энэ насыг бартал єчїїхэн тєдий ч їл сэтгэн, хэрхэн хїн болсноо їл мэдэн амьдарна.
Зарим бээр ажил хєдєлмєр їл эрхлэн алс хол тэнїїчлэн одоод муу хїмїїстэй нєхєрлєн єєрийн биеийг їл хичээн , явдал їйлээ їл шинжлэн амьдарснаар эцэстээ гэмт їйл їйлдээд гянданд хоригдох тэргїїтэн хїнд ялаар шийтгэгдэж тэндээ їхэх нь ч буй.Заримууд нь хїнд євчин тусаад ганцаардан зовж, гудамж захаар тэнїїчлэн нар салхинд гандан сїлд хийморь нь зайлж , эцэг эхийн ачлалыг ч сэтгэлгїй амий егїїтгэх нь бий .Гэтэл эцэг эх нь алс холд одон сураг алдарсан їрийнхээ хойноос єдєр шєнєгїй мєрєєдєн шаналж, хэзээ ирэхийг їл мэдэн нїдээ хєхєртєл ширтэн гашуудан уйлсаар хорвоог харах нїд нь сохорч, амьсгал нь давхцан, євчин эмгэг тусч, аливаа їйлдвэр їйлдэх чадваргїй болоод насан туршид амгаланг эс їзэн шаналсаар хорвоог орхидог байна.
Зарим бээр оюун тєгєлдєр тєрсєн ч ухаан муу, тєлєвшсєн зєв бодолгїйгээс шалтгаалан муу хїмїїнтэй нєхєрлєн, хорон нєлєєнд нь автаад буруу мєрєєр зохисгїй їйлийг їйлдэж , архийг эрхэмлэн єдєр шєнєгїй согтууран, элгэн садандаа ямагт хор хохирол учруулсан тэвчихийн аргагїй нэгэн болно.Эцэг эхийн ачлалыг їл мэдэх нэгэн бээр єглєє гэрээс гарч шєнє дєлєєр буцан ирэвч эцэг эхийн эрїїл мэндийг чїл асун, їл хайхрах тул єтєлж ядарсан эцэг эх нь ачлан сувилах хїн їгїй хоцроод зогсохгїй, єрєвдєх сэтгэлгїй їрийнхээ тєлєє сэтгэлээр амгалан байж їл чадахын дээр ачлалгїй їзээсээ болж єрєєл бусдаас элдэв зэмлэлийг сонсон доромжлол хїлээх нь ч буй.
Зарим бээр єтєл буурай болсон эцэг эхээ їл тоож, дуугарагїйгээр їл барам хорвоог орхисны дараа нь эмгэнэн гашуудалгїй хїндэтгэх ёслолыг ч хий дургїй байдаг байна. Эцэг эх нь шаналан гомдовч “Дээшээ харах тэнгэр хол, доошоо гишгэх газар хатуу” гэгчээр арга мухардаад єсгєх гэж єдий их ачлал хайр їзїїлсний хариуд эргээд амьдын тамд унадаг.
Єтєлж доройтсон эцэг эхээ їр хїїхэд нь асран дээдлэх нь хїмїїн тєрєлхтєний тогтсон жам ёс билээ.Гэтэл зарим бээр энэхїї ёсыг їл хїндэтгэн, бусдын ємнє эцэг эх нь зэмлэгдэн шоологдох элдэв ярианаас болгоомжлоод ядарсан эцэг эхээсээ туйлын их ичингїйрэн зовдог байна.
Зарим бээр эцэг эхийгээ тэжээхийн тухай ажиллаж чармайсаар эцэстээ эцэг эхээ мартаж, улмаар хайхрахгїй болдог. Ээцг эхийн їгийг їл ойшоон эхнэрийнхээ їгээр яван, ахмад настныг ч хїндлэх сэтгэлгїй болсон їрээ хараад эцэг эхийн сэтгэл ихэд зовж яс нь хавталзах боловч яах ч аргагїй суудаг аж. Зарим охид нєхєрт гарсны дараа эцэг эхээ їл хїндэтгэн їг зааврыг сонсохгїй болоход эцэг эх нь хатуу зєєлєн арга бїхнийг хослуулан хїмїїжїїлэхийг оролддог. Тэрчлэн эр нєхєр нь аашилж зодох ч явдал цєєнгїй гарна.Гэвч ааль зангаа засч зєв замд орохгїй явсаар ачлалт эцэг эхээсээ аажмаар холдовч эцэг эх нь їрийнхээ тєлєє зовж шаналсаар байдаг юм.
Зарим охид эцэг эхээ їл хїндлэн нєхрийг даган харийн газарт одоод тєрсєн газар нутаг, эцэг эхээ їл санан, чимээ сураггїй алдран одсон ч эцэг эх нь їрийнхээ хойноос ямагт санаа тависаар сэтгэл нь євдєж, унтах амрахыг ч мартдаг.Эцэг эх хїмїїн бээр їрийнхээ тєлєє зовниж хайрлан санах нь мах цусанд шингэсэн хэзээ ч хувиршгїй сэтгэл мєн. Ер эцэг эхийн асрал хязгааргїй бєгєєд їїнийг їгээр илэрхийлэн бичиж дуусашгїй болой.Їр нь болж заяан їлгэрлэшгїй их тусыг нь хїртсэн атлаа эцэг эх, ахас ихэсээ їл хїндлэх аваас хилэнц нїглийн їр нь энэ ба хойт тєрєлд цаглашгїй хїнд бєгєєд єршєєн уучлахын аргагїйг санагтун.Эцэг эхийн тїмэн зузаан єршєєл хайрыг єгїїлж барахгїй хэмээн Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдаж дуусахад, Бурханы їг бїрийг гэмшин сонсч байсан шавь нар нь газар сєгдєн, тэнгэр т мєргєєд єчїїхэн биеийнхээ євчїїг дэлдэж, єєрсдийгєє буруушаан шаналснаас бїх биеийн шар їснийх нь сїв болгоноос цус нэвчин , зарим нь тїр зуурын бачимдлаас болж ухаан алдан, эцэг эхээ єдий болтол эргэж тойроогїй явсандаа ихэд шаналж , єндєр дуугаар орилолдон :
-Аяа бид юутай их нїгэлтэй хїмїїс билээ.Эцэг эх минь їр биднийхээ тєлєє хэмжээ хязгааргїй зовлон эдэлж байсныг бодоход санаж гїйцэшгїй юм.Єнєєг хїртэл ухаараагїй явсан бид уучилшгїй хїнд ялтай ажгуу.Єнгєрсєн їеэ бодохоор харанхуй шєнє сохор дїлийгээр мунгинан тэнїїчилж явсан мэт.Согтуу хїмїїн галзуу мэт агсран , амаараа шороо їмхэн єдєр шєнийг єнгєрїїлэх мэт гэмт явдлаа ойлголгїй єдгєє хїрчээ.Ялж тєгс нєгчсєн бурханы айлдварыг сонсохуйяа тїнэр харанхуй дахь зїїд нойрноос сэрсэн мэт хэмээгээд єєрсдийн тїмэн бурууг ойлгон гэмшиж тєрєл садан, ахмад їе, євгєд дээдэс, эцэг эхээ хїндэтгэн ачлаагїйгээ бодохоос хурсан олны биеийн хєлс асгарч, элэг зїрх нь эмтрэх мэт шимширч, тус тусдаа ”Энэрэлт эцэг эх минї, эдїгээг хїртэл эцэг эхийн асрал хайр, элбэрэл журамыг хариулахыг сэтгээгїй явсан бидний нїглийг єршєєн соёрх.Нэгэн удаа ч болов гэм хилэнцээ гэмшин хїлээх боломж олгон соёрх хэмээлдэн єршєєл энэрэл хїсэмжлээд,
Ялж тєгс нєгчсєн бурханаа хандан єчсєн нь :
- Эрхэм дээд багш минь ээ, эцэг эхийн цаглашгїй их ачлалыг хэрхэн хариулах аргыг айлдан соёрхож хайрла хэмээсэнд , Ялж тєгс нєгчсєн бээр айлдсан нь :
- Шавь нар минь, нэгэнт та бїгд эцэг эхийн энэрэл хайрын цаглашгїйг, тїїний ачилж їл хариулсны гэмийн хїнд бэрхийг ухаарсан тул би бээр та бїхэнд эцэг эхийн ачийг хариулах бэрх ёсыг тодорхой айлдая.
Сайтар сонсогтун.
Нэгэн зїйл: Аливаа хїмїїн зїїн мєрєн дээрээ эцгээ, баруун мєрєн дээрээ эхээ дамнаад Сїмбэр уулын єєд авирахуйд мєрийг нь дамнуурга холгон цоолоод ясанд нь хїрч янгинан євчлїїлж, цус нь нэвчин урсаад хамаг бие, хєл гар нь цусаар будагдсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадах. Мянга тїмэн удаа энэ мэт явсан ч хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл: Алив хїмїїн хоол унд ховор тарчиг їед эцэг эхээ тэжээн тэтгэхийн тєлєє хамаг биеийн махаа огтлон єгч, энэ мэт їйлдлийг мянга тїмэн удаа давтан їйлдсэн ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл: Алив хїмїїн эцэг эхээ эсэн мэнд, амар байлгахын тєлєє залбиран єєрийн хоёр нїдээ ухаж єргєн, энэ мэт їйлдлийг мянга, тїмэн удаа давтан зовсон ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл : Алив хїмїїн єєрийн эцэг эхийн амгалан жаргалангийн тєлєє єр зїрхээ сугалж тарчлан зовж, энэ мэт їйлдлийг мянга, тїмэн удаа давтсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж їл чадмуй.
Нэгэн зїйл : Алив хїмїїн эцэг эхийн ачлалыг хариулахын тєлєє халуун моголцог тємрийг залгиж, бїхий биеэ тїлэхээс їл буцан , энэ мэт їйлдлийг хэдэн мянгантаа давтсан ч эцэг эхийн гїн их ачлалыг хариулж ганц удаа ч їл чадмуй хэмээн айлдсанд,
Тэдгээр тойд тэргїїтэн хурсан олон “Эцэг эхийн ачлал хайрыг хэрхэн хариулах аргыг эс олбоос їнэхээр ичгїїрт хэрэг” хэмээн їзэж бїгдээр Ялж тєгс нєгчсєнєє ийн єчив:
-Эрхэм дээд багш минь ээ,эдїгээ бид ачлалгїй явсандаа їлэмж гэмшмїй.Гэвч хэрхэн эцэг эхийн ачийг хариулж болном, хэлж сурган айлдана уу хэмээв.Ялж тєгс нєгчсєн бээр тэдгээр нєхдєє энэрэн таалж, ачлалгїй явснаа ухааран гэмшиж тэсгэлгїй ихээр наминчлан буйг нь болгоогоод ийн зарлигласан нь :
- Хэрэв та бїгд эцэг эхийн єршєєл хайрыг хариулъя хэмээвэл хэрхэвч энэ мэт зургаан зїйлийг гїйцэтгэх хэрэгтэй.
Анхдугаарт :
Энэ аймгийн номыг бич
Хоёрдугаарт энэ аймгийн номыг їргэлж унш
Гуравдугаар :
Їйлдсэн бїх гэмээ наминчлан боомтолж, буяны їйлд шамд
Дєрєвдїгээрт:
Багш гурван эрдэнийг авралд барин, їргэлжид даган ор
Тавдугаарт:
Ёс журам, шагшаабадыг чанд сахиж хэрхэвч бїї цалгардуул
Зургадугаарт:
Дээдийн номыг їйлдэх мэргэн аргыг дэлгэрїїлэн
Зон олон ардад єєрийн биеэр їлгэрлэн буяны їндсийг тавихтун
Эдгээр зургаан їйлийг сайтар їйлдэж чадваас даруй
Эцэг эхээ хїндэлсэн ачлалт хєвгїїн болмуй
Эс чадваас гурван муу заяа тэргїїтэн
Энэлэлт тамын орноо эргэлзээ їгїй унамуй
Аяа бэрх
Эцэг эхдээ элбэрэл їгїй хїмїїн нїгїїд
Энэ нас барагдсаны эцэст тамын орноо одмуй
Энэ тамын орон бол хєндлєн гулдаар найман тїмэн бээрийн хэмжээтэй , дєрвєн талаараа тємєр хэрмэн тогоо углуулж, биеэ тємєр тээрмээр хэмх тээрэмдїїлэх сэлт цаглашгїй зовлонг амсмуй.
Тэрчлэн хутга мэсээр хагачуулан, гэдэс дотор яс шєрмєсєє тасдуулан сїйтгїїлж, арьс махаа ялзлуулан нэгэн єдрийн дотор мянган удаа тєрж, тїмэн удаа їхэх зовлонг амсагч амьтад бол эцэг эх , євєг дээдсээ хїндэтгэн їзэлгїй арван хар, таван завсаргїй нїглийг дураар їйлдэн, буян нїгэл, авах гээхийг ялгалгїй явсан ачлалгїй хилэнцэт хїмїїс мєн.
Тэндээс Ялж тєгс нєгчсєний энэ зарлигийг сонсоод хурсан олон бїгд эцэг эхийн ачийг їл санан, їл хариулсандаа гэмшин зовниж, нулимс унаган Ялж тєгс нєгчсєнєє ийн дахин сайтар єчив:
-Бид эцэг эхийн ачийг хариулахын тухайд хэрхэхийг дахин тодорхой айлдан соёрх хэмээн єчсєнд,
- Ялж тєгс нєгчсєн бээр :
- Эцэг эхийн ачийг хариулах хамгийн сайн арга бол миний айлдсан энэ номыг тїмэн олонд тїгээн дэлгэрїїлэх явдал мєн.Нэг дэвтрийг ч зон олонд хїргэвэл эрхэм дээд Бурханы ач тусыг хїртэнэ. Арван дэвтрийг тараан дэлгэрїїлбээс даруй эрхэм дээд арван бурханы ач тустай учирна.Энэ номлолыг зуу, мянга, тїмээр дэлгэрїїлэн тарааваас даруй эрхэм дээд тїмэн бурхантай учирна.Аливаа номыг олон тїмэнд хэдийчинээ тїгээн дэлгэрїїлбээс тєдий чинээ олон бурхадын авралд багтана.Эцэг эхийн ачийг олон тїмэнд ойлгуулан тїгээсний буянаар тїмэн бурхан чамайг сахин хамгаалах болно.Эрхэм дээд буяны хїч бурханы адистэдээр эцэг эх чинь Энхжингийн оронд тєрж, баяр цэнгэлийн дээдийг хїртэх бєгєєд тамын орны аюул зовлонгоос їїрд аврагдмуй.
Аая бэрх.Тэндээс их аяга тахимлагууд, хамаг их хуврагууд, тэнгэрийн найман аймаг тэргїїтэн хурсан олон бїгдээр тэсгэлгїй ихээр гэмшин, Ялж тєгс нєгчсєний гэгээн сургааль номлолыг сайтар сонсохуйяа бїх бие нь дагжин чичирч, толгойн їс нь єрвийн босоод Ялж тєгс нєгчсєн бурханы ємнє бїгдээр чин сэтгэлээсээ гэм буруугаа наминчлаад :
“Бид энэ цагаас хойш єнє їїрд хаа явсан ч, мянган бэрх тїмэн бартаа туулхвч, тїсэн хутганы їзїїрт хатгагдан хагалуулавч, бїхий л бие маань няцарт, яс минь хэмхрэвч Бурханы гэгээн сургаалийг хаа явсан ч марталгїй єнє мєнхєд чанад мєрдєн сахисугай.Бидний толгойг сэлэм, жадаар цавчиж байсан ч, биеийг мэст уулын галт хїрдээр дайруулан цусан гол урсгавч Бурханы сургаалийг єчїїхэн тєдий ч їл зєрчсїгэй.Бид мянга, тїм, живаа сумны єєдєєс сєрєн їхэх сэхэхийн їїдэнд хїрэвч Бураны сургаалаас бїї няцсугай.Тємєр цалмаар оосорлуулан хїлэгдэж, чирэгдэн тарчлавч Бурханы сургаалаас бїї ухарсугай “ хэмээн тангараглав.
Тэндээс Аин гавьяат Хотол баясгалант бээр Ялж тєгс нєгчсєн бурхан хаа бїхий тїїнээ алгаа хамтатган мєргєж:
- Эрхэм дээд багш минь ээ, энэ номыг чухам ямар ном гэх буй хэмээхїйд,
Ялж тєгс нєгчсєн бээр хурсан олонд хандан :
- Энэ нь “эцэг эхийн ачлалыг хариулахад бэрх” хэмээгч ном болой.Та бїхэн сайтар сахиж їргэлжид журамлаж явагтун хэмээн зарлиг болсонд,
Хотол баясгалант тэргїїтэн их аяга тахимлагууд, хамаг их хуврагууд хийгээд тэнгэр, хїмїїн ба асур, гинари сэлт хурсан олон бїгд хичээнгїйлэн сонсоод, Ялж тєгс нєгчсєний энэрэнгїй сэтгэлд талархан ертєнц дахинаар баясалцаад бурханы номлосныг илтэд магтан дуурсгавай.
Тэндээс тэд бїгдээр сэтгэлээ шулуутган,” тєрєл бїрдээ эцэг эхийн ачлалыг биширч хїндлэн, Ялж тєгс нєгчсєн бурханы сургаалийг хичээнгїйлэн сахиж эрхэмлэн мєрдєєд, ямагтад шамдах болтугай.Эх болосн зургаан зїйл хамаг амьтны тусын тулд энэ номлол энгїй огторгуй лугаа сацуу амьтан бїхэн дор тїгэх болтугай “ хэмээх ерєєлийг талбисан болой.Єлзий хутаг орших болтугай.
“Дадъяата ум мїни мїни маха мїни шагжа мїни ей суха”
"Эцэг эхийн ачлалыг хариулах гэгээн сургаал" Эмхтгэсэн Г.Пүрэвбат 2010 он. номноос авав.
Эх сурвалж: http://gegeengerel.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment